ตักศิลา (๒๐ กรกฎาคม ๒๕๕๓)

ตักศิลา

          ตักศิลา (อ่านว่า ตัก-กะ-สิ -ลา) เป็นชื่อนครหลวงของแคว้นคันธาระ (อ่านว่า คัน-ทา-ระ) ของอินเดียโบราณ อยู่ห่างจากกรุงอิสลามาบัดนครหลวงของปากีสถานในปัจจุบันไปทางตะวันตกเฉียงเหนือประมาณ ๓๐ กิโลเมตร. ตักศิลาเป็นนครศูนย์กลางการศึกษาด้านศิลปะและวิทยาการแขนงต่าง ๆ ทั้งของพราหมณ์และของชาวพุทธมาก่อน แต่คงสร้างขึ้นหลังสมัยพุทธกาล เพราะไม่ปรากฏชื่อตักศิลาในพระไตรปิฎก ส่วนในอรรถกถามักกล่าวอยู่บ่อย ๆ ว่า ราชกุมาร บุตรพราหมณ์ และบุตรของชนชั้นสูงจำนวนมากสำเร็จการศึกษาจากนครแห่งนี้.  ในวรรณคดีไทยมักกล่าวว่าเจ้าชายทั้งหลายไปศึกษาศิลปวิทยาการต่าง ๆ ในสำนักตักศิลา. ภาษาไทยปัจจุบันจึงใช้คำว่า ตักศิลา ในความหมายว่า ศูนย์กลางการศึกษาด้านวิทยาการหรือด้านศิลปะ เช่น มหาสารคามเป็นตักศิลาแห่งที่ราบสูงอีสาน. มีผู้เสนอแผนให้กรุงเทพฯ เป็นตักศิลาแฟชั่นของโลก.

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย”  ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๒๐ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๕๓  เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.

กติกา (๖ มิถุนายน ๒๕๕๓)

กติกา

          กติกา แปลว่า  ข้อความที่ได้ทำความตกลงกันแล้ว หมายถึง กฎเกณฑ์หรือข้อตกลงที่บุคคลตั้งแต่ ๒ ฝ่ายขึ้นไป กำหนดขึ้นเป็นหลักปฏิบัติ เช่น ในการเล่นกีฬา หรือการเล่นเกมต่าง ๆ  มีกติกาที่ผู้เล่นต้องปฏิบัติตามทั้งในการเล่น  การแพ้ชนะ  การปรับ การลงโทษ  เป็นต้น  ผู้ที่แพ้ก็ต้องยอมรับความพ่ายแพ้ อาจถูกลงโทษ หรือถูกปรับตามกติกาที่ตกลงกันแล้ว เช่น นักฟุตบอลที่ทำให้คู่ต่อสู้เจ็บ ไม่ว่าจะโดยตั้งใจหรือไม่ตั้งใจก็ตาม จะต้องถูกลงโทษได้ใบเหลือง หรือใบแดงซึ่งทำให้ต้องออกจากการเล่น    คนเชียร์ฟุตบอลที่ฝ่ายของตนแพ้แล้วไม่ยอมแพ้จัดว่าเป็นคนที่ไม่ปฏิบัติตามกติกา   คนที่ไม่ปฏิบัติตามกติกาจะถูกสังคมประณามว่าเป็นอันธพาล เป็นคนเกเร    กติกาเป็นข้อตกลงที่ช่วยให้คนในสังคมทำกิจกรรมร่วมกันได้อย่างเป็นระเบียบเรียบร้อย และทำให้ทุกคนอยู่ร่วมกันได้อย่างสันติสุข

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย”  ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๖ มิถุนายน พ.ศ. ๒๕๕๓  เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.

มัฆวานรังสรรค์ (๒๗ มิถุนายน ๒๕๕๓)

มัฆวานรังสรรค์

          มัฆวานรังสรรค์ ประกอบด้วยคำว่า มัฆวาน กับคำว่า รังสรรค์. มัฆวาน เป็นชื่อหนึ่งของพระอินทร์. รังสรรค์ แปลว่า สร้าง. มัฆวานรังสรรค์ แปลว่า พระอินทร์สร้าง เป็นชื่อสะพานข้ามคลองผดุงกรุงเกษม เชื่อมถนนราชดำเนินกลางกับถนนราชดำเนินนอก พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดเกล้าฯ ให้สร้างขึ้นใน พ.ศ. ๒๔๔๓ เพื่อเป็นทางเสด็จพระราชดำเนินไปยังพระราชวังดุสิต ตัวสะพานมีโครงสร้างเป็นคานเหล็ก พื้นคอนกรีตราวสะพานเป็นเหล็กหล่อ มีดวงตรารูปช้างเอราวัณที่กึ่งกลางสะพาน นายช่างผู้ออกแบบคือนายคาร์โล อาเลกรี ชาวอิตาลี  สะพานนี้สร้างเสร็จใน พ.ศ. ๒๔๔๖ ตรงกับโอกาสที่มีพระราชพิธีเฉลิมพระชนมพรรษาครบ ๕๐ ปี พอดี แต่เดิมนั้นโปรดเกล้าฯ พระราชทานนามสะพานว่า สะพานมัฆวานรังรักษ์ ต่อมาเปลี่ยนชื่อเป็น สะพานมัฆวานรังสรรค์.

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย”  ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๒๗ มิถุนายน พ.ศ. ๒๕๕๓  เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.