ลาสิกขา-ลาสึก (๖ พฤษภาคม ๒๕๕๔)

ลาสิกขา-ลาสึก

          ลาสิกขา หรือ ลาสึก คือการลาจากสมณเพศ เมื่อภิกษุรูปใดประสงค์จะลาสิกขา ต้องแจ้งแก่พระอุปัชฌาย์หรือเจ้าอาวาสวัดที่สังกัดอยู่เพื่อขอฤกษ์สึก การที่ต้องมีฤกษ์สึก เพราะการที่ภิกษุซึ่งอยู่ในสมณเพศจะออกไปถือเพศฆราวาส ต้องแน่ใจว่าจะออกไปสู่ชีวิตที่เป็นมงคล. เมื่อได้ฤกษ์สึกแล้ว ภิกษุจะนำดอกไม้ธูปเทียนไปกราบพระอุปัชฌาย์ พระกรรมวาจาจารย์ และพระเถระที่นับถือ เพื่อบอกกล่าวว่าจะลาสึก. ภิกษุจะนำดอกไม้ธูปเทียนไปสักการบูชาพระพุทธรูปและสถานที่สำคัญภายในวัด เช่น พระประธานในโบสถ์ พระพุทธรูปในวิหาร พระธาตุเจดีย์ ก่อนวันทำพิธีสึก ๑ วัน และเตรียมบาตรที่ใส่น้ำพระพุทธมนต์ และของมงคลเช่นใบเงิน ใบทอง หรือเศษสตางค์ เพื่อไว้ใช้ในพิธีลาสิกขาด้วย

          พิธีลาสิกขาอาจแตกต่างกันไปตามท้องถิ่นหรือตามโอกาส โดยทั่วไปนิยมทำในเวลาเช้ามืดก่อนฟ้าสาง ต่อหน้าพระเถระผู้ใหญ่ และอาจนิมนต์ภิกษุอีก ๔ รูปขึ้นไป นั่งเป็นพยานและเจริญพระพุทธมนต์. แล้วกล่าวคำขอลาสิกขา พระเถระผู้ใหญ่จะดึงผ้าสังฆาฏิที่พาดบ่าอยู่นั้นให้ออกจากบ่า ถือว่าพ้นจากการเป็นภิกษุ.

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย”  ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๖ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๕๔ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.

ขีดเส้นแดง (๔ เมษายน ๒๕๕๔)

ขีดเส้นแดง

          ขีดเส้นแดง หมายถึง ขีดเส้นสีแดงลงในสมุดที่ให้ข้าราชการหรือพนักงานเซ็นชื่อลงเวลามาทำงาน. เส้นแดงจะขีดในเวลา ๐๘.๓๐ นาฬิกา ซึ่งเป็นเวลาเริ่มทำงาน. ทุกคนจะลงชื่อและเวลามาถึงที่ทำงานในสมุดนั้น เรียงลำดับตั้งแต่ผู้ที่มาเป็นคนแรกและต่อไปเรื่อย ๆ จนถึงเวลา ๐๘.๓๐ น. จะมีผู้รับผิดชอบคนหนึ่งขีดเส้นสีแดง ชื่อของผู้ที่มาทำงานสายจะอยู่ใต้เส้นแดง ลายเซ็นนั้นจะเป็นหลักฐานที่ใช้ในการพิจารณาความดีความชอบ หรือพิจารณาลงโทษเมื่อสิ้นปี. ขีดเส้นแดง จึงมีนัยความหมายว่า กำหนดเวลาทำงาน เช่น เราต้องรีบมาทำงาน เดี๋ยวไม่ทันขีดเส้นแดง หมายความว่า ไม่ทันลงชื่อก่อนที่เส้นสีแดงจะถูกขีดลงในสมุดลงชื่อ. ในปัจจุบัน มักไม่มีการขีดเส้นแดง แต่ใช้เครื่องลงเวลาอัตโนมัติด้วยวิธีตอกบัตรหรือสแกนลายนิ้วมือ   นานไป คำว่า ขีดเส้นแดง อาจจะหายไปจากภาษาไทยก็ได้

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย”  ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๔ เมษายน พ.ศ. ๒๕๕๔ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.

สมณะ (๑๗ มิถุนายน ๒๕๕๔)

สมณะ

          คำว่า สมณะ เป็นคำยืมจากภาษาบาลีว่า สมณ (อ่านว่า สะ-มะ-นะ) แปลว่า ผู้เหน็ดเหนื่อยจากการทำสมาธิภาวนาเพื่อขจัดกิเลส. ภาษาสันสกฤตใช้ว่า ศฺรมณ (อ่านว่า สฺระ-มะ -นะ) แปลว่า ผู้บำเพ็ญพรตหรือผู้ทรมานตนเอง เป็นคติความเชื่อของพราหมณ์ว่า การทรมานตนเป็นวิธีหนึ่งที่จะทำให้หลุดพ้นไปสู่ปรมาตมัน (อ่านว่า ปอ-ระ -มาด-ตะ -มัน) ซึ่งเป็นต้นกำเนิดและเป็นที่รวมของทุกสิ่งในจักรวาล แต่ในทางพระพุทธศาสนา ไม่ถือว่าการทรมานกายจะทำให้หลุดพ้นจากการเกิดการดับได้ การหลุดพ้นจะเกิดได้ก็ด้วยการขจัดกิเลสและสิ่งที่ทำให้หลงใหลมัวเมาอยู่ในกิเลสนั้นได้ การขจัดกิเลสต้องอาศัยการบังคับจิตใจ หักห้ามจิตใจให้ปราศจากความโลภ ความโกรธ ความหลง. ผู้ที่เหน็ดเหนื่อยด้วยการควบคุมบังคับจิตใจมิให้ติดยึดอยู่กับกิเลส จึงสมควรเรียกว่า สมณะ

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย”  ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๑๗ มิถุนายน พ.ศ. ๒๕๕๔ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.