ประเพณี (๒๑ เมษายน ๒๕๕๔)

ประเพณี

          คำว่า ประเพณี ยืมมาจากคำภาษาสันสกฤตว่า ปฺรเวณิ (อ่านว่า ปฺระ -เว-นิ) ใช้หมายถึงสิ่งที่นิยมถือประพฤติปฏิบัติสืบ ๆ กันมาจนเป็นแบบแผน

          ศาสตราจารย์ พระยาอนุมานราชธน กล่าวไว้ว่า ประเพณีแบ่งได้เป็น จารีตประเพณี ขนบประเพณี และธรรมเนียมประเพณี

          จารีตประเพณี คือประเพณีที่สังคมถือว่าถ้าใครในสังคมฝ่าฝืนหรืองดเว้นไม่กระทำตาม ถือว่าเป็นความผิดความชั่ว จารีตประเพณีเป็นจรรยาและศีลธรรมของสังคม เช่น หญิงที่ตั้งครรภ์โดยไม่มีสามีถือว่าผิดจารีตประเพณี

          ขนบประเพณี คือประเพณีที่สังคมได้ตั้งหรือวางเป็นระเบียบแบบแผนขึ้นไว้ จะโดยตรงหรือโดยอ้อมแล้วแต่กรณี เช่น ลูกที่ไม่เลี้ยงดูพ่อแม่ถือว่าผิดขนบประเพณี

          ส่วนธรรมเนียมประเพณี คือประเพณีที่สังคมถือว่าเป็นเรื่องธรรมดาสามัญ ไม่ถือว่าผิด เป็นแต่นิยมกันว่าควรประพฤติ เช่น เมื่อผู้น้อยไปหาผู้ใหญ่ ก็มักจะมีของไปฝากตามธรรมเนียมประเพณี

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย”  ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๒๑ เมษายน พ.ศ. ๒๕๕๔ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.

นอนหอ-นอนเฝ้าหอ (๑ พฤษภาคม ๒๕๕๔)

นอนหอ-นอนเฝ้าหอ

          นอนหอ หรือ นอนเฝ้าหอ หมายถึง อาการที่ชายผู้เป็นเจ้าบ่าวนอนเฝ้าอยู่ที่เรือนหอหลังพิธีแต่งงานแล้ว รอให้พ่อแม่ฝ่ายหญิงนำตัวเจ้าสาวมาส่งให้ตามฤกษ์. ประเพณีแต่งงานของคนไทยในสมัยก่อนนี้ถือเรื่องฤกษ์ยามเป็นเรื่องสำคัญ เพราะไม่ต้องการให้มีการหย่าร้าง จึงเลือกเวลาที่ดี ที่เป็นมงคลในการทำพิธีทุกขั้นตอน เรียกว่า ฤกษ์ เช่น ฤกษ์หมั้น ฤกษ์รดน้ำ ฤกษ์ส่งตัว. ในบางครั้งฤกษ์ส่งตัวห่างจากฤกษ์แต่งงานนานมาก อาจเป็นเวลา ๒-๓ วัน   เจ้าบ่าวก็จะต้องรอรับเจ้าสาวอยู่ที่เรือนหอจนกว่าจะถึงฤกษ์ส่งตัว. เรียกอาการที่เจ้าบ่าวรอเจ้าสาวอยู่นั้นว่า นอนหอ หรือ นอนเฝ้าหอ เช่น คุณปู่เล่าว่าเมื่อตอนที่ท่านแต่งงานกับคุณย่า พระที่วัดให้ฤกษ์แต่งกับฤกษ์ส่งตัวห่างกันถึง ๓ วัน พอพิธีแต่งงานเสร็จแล้วคุณปู่ต้องไปนอนหอไปไหนไม่ได้อยู่ถึง ๓ วัน คุณทวดจึงพาคุณย่ามาส่งให้. การกระทำกิจกรรมตามประเพณีที่ถือกันมาแต่โบราณ แสดงว่าเป็นชนชาติที่มีวัฒนธรรม จึงมีขนบธรรมเนียมประเพณีที่ได้ปฏิบัติสืบทอดกันมานานแสนนาน

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย”  ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๑ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๕๔ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.