ตีนกา-ตีนครุ (๗ ตุลาคม ๒๕๕๔)

ตีนกา-ตีนครุ

          คำว่า ตีนกา ใช้เรียกสิ่งที่มีลักษณะเหมือนตีนของอีกา คือเป็นเครื่องหมายกากบาทอย่างเครื่องหมายบวก  โบราณใช้เป็นเครื่องหมายบอกมาตราเงินและมาตราชั่ง เมื่อบอกมาตราเงิน จะแสดงมาตราเงินเป็นชั่ง ตำลึง บาท สลึง เฟื้อง และไพ. ตัวเลขที่เป็นหลักชั่งอยู่บนปลายเส้นดิ่ง เฉียงลงมาที่มุมซ้ายบนเป็นหลักตำลึง ไปทางขวาเป็นหลักบาท ลงมาที่มุมขวาล่างเป็นหลักสลึง ต่อมาที่มุมซ้ายล่างเป็นหลักเฟื้อง และที่ปลายล่างของเส้นดิ่งเป็นหลักไพ 

          เมื่อเป็นมาตราชั่ง ก็แสดงน้ำหนักเป็นชั่ง ตำลึง บาท สลึง เฟื้อง ไพ เช่นเดียวกับมาตราเงิน. ปัจจุบันแพทย์แผนไทยยังใช้เครื่องหมายตีนกาเป็นมาตราชั่งเครื่องยาไทยอยู่. คำว่า ตีนกา ตามความหมายนี้ เรียกอีกอย่างว่า ตีนครุ (อ่านว่า ตีน-คฺรุ)

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย”  ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๗ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๕๔ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.

 

โค้งสุดท้าย (๒๘ ตุลาคม ๒๕๕๔)

โค้งสุดท้าย

          โค้งสุดท้าย  เป็นสำนวนหมายถึง ใกล้จะถึงกำหนดเวลาสิ้นสุดของการกระทำหรือการดำเนินการอย่างใดอย่างหนึ่งที่ต้องเร่งดำเนินการอย่างเต็มที่หรือเร่งทำให้ดีที่สุด  เช่น  ขณะนี้มาถึงโค้งสุดท้ายของการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรแล้ว  ผู้สมัครรับเลือกตั้งต้องเร่งทำงานกันอย่างเต็มที่เพื่อให้ได้คะแนนเสียงมากที่สุด

          สำนวน โค้งสุดท้าย นี้  มาจากการแข่งขันกีฬาแข่งม้า ซึ่งมีสนามแข่งเป็นลู่มีทางโค้ง ผู้ขี่ม้าจะต้องพยายามบังคับม้า ให้วิ่งเร็วที่สุดไปรอบสนามแข่ง เพื่อให้ถึงเส้นชัยก่อนผู้อื่น และในโค้งสุดท้ายก่อนที่จะเข้าทางตรงสู่เส้นชัย  ผู้ขี่ม้าจะบังคับม้าของตนอย่างสุดกำลังความสามารถให้วิ่งด้วยความเร็วสูงสุด เพื่อให้ถึงเส้นชัยก่อนผู้อื่น. สำนวน โค้งสุดท้ายใช้กับการแข่งขันกีฬาความเร็วประเภทอื่นด้วย เช่น วิ่งแข่ง แข่งรถ แข่งจักรยาน. เมื่อนำมาใช้เป็นสำนวนทั่วไป โค้งสุดท้าย หมายถึง เร่งมือกระทำการอย่างหนึ่งอย่างใดสุดความสามารถก่อนที่จะถึงเวลาที่กำหนด

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย”  ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๒๘ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๕๔ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.

การประคบตัว การเข้ากระโจม (๒๖ กันยายน ๒๕๕๔)

การประคบตัว การเข้ากระโจม

          การประคบตัว และการเข้ากระโจม เป็นภูมิปัญญาของคนไทยซึ่งมีมาแต่โบราณ

          การประคบตัว เป็นวิธีที่ทำให้หญิงที่เพิ่งคลอดบุตรคลายความปวดเมื่อยตามร่างกาย. คำว่า ประคบ หมายถึง นาบ หรือ คลึงด้วยลูกประคบ.  ลูกประคบ คือผ้าที่ห่อเครื่องยาสมุนไพรผูกเป็นลูกกลม ๆ หลังจากนึ่งหม้อเกลือแล้ว หมอตำแยจะประคบร่างกายของหญิงหลังคลอดด้วยลูกประคบ โดยนำลูกประคบไปนึ่งให้ร้อนแล้วนำมานาบหรือกดคลึงตามร่างกายหรือบริเวณที่ปวดเมื่อย เพื่อให้รู้สึกสบายตัวขึ้น

          การเข้ากระโจม เป็นวิธีอบตัวให้เหงื่อออกและรับควันยาสมุนไพร โดยใช้ผ้าทำเป็นกระโจม ภายในกระโจมมีหม้อบรรจุเครื่องยาสมุนไพรที่ต้มจนเดือด ผู้เข้ากระโจมจะค่อย ๆ เผยอฝาหม้อยา ให้ไอร้อนและควันของยาสมุนไพรออกมาอบตัวทีละน้อย ความร้อนจะขับเหงื่อออกมาได้มาก และควันยาสมุนไพรจะทำให้สดชื่นสบายกาย

          ปัจจุบันคนทั่วไปยังใช้การประคบตัวและเข้ากระโจมเพื่อทำให้ผิวพรรณดี แต่อาจเปลี่ยนจากกระโจมผ้าเป็นตู้อบที่ออกแบบขึ้นเป็นพิเศษ หรืออบตัวในห้องแคบ ๆ ที่เรียกว่าห้องอบไอน้ำ

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย”  ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๒๖ กันยายน พ.ศ. ๒๕๕๔ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.

ภัทรพัฒน์ (๑) (๒๐ มกราคม ๒๕๕๕)

ภัทรพัฒน์ (๑)

          ภัทรพัฒน์ (อ่านว่า พัด-พัด) เป็นชื่อที่สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ในฐานะประธานมูลนิธิชัยพัฒนา พระราชทานเพื่อใช้เรียกผลิตภัณฑ์ที่เป็นผลผลิตจากโครงการของมูลนิธิชัยพัฒนา. ตราภัทรพัฒน์เป็นรูปช้างหมอบที่มองเผิน ๆ จะเห็นเป็นเลข ๙ ไทย. ช้างหมายถึงสัตว์คู่บารมีของพระมหากษัตริย์ไทยแต่โบราณ ในสัญลักษณ์เป็นรูปช้างหมอบ แสดงถึงความจงรักภักดี หมอบรับพระบรมราโชบายเพื่อนำไปดำเนินการสนองพระราชดำริต่อไป. เลข ๙ สื่อถึงรัชกาลที่ ๙ ผู้ทรงเป็นนายกกิตติมศักดิ์ของมูลนิธิชัยพัฒนา. ผลิตภัณฑ์ของภัทรพัฒน์มีมาก หลากหลาย ส่วนใหญ่เป็นสิ่งที่มาจากการพัฒนาพื้นที่ดินของมูลนิธิชัยพัฒนาทั่วประเทศ เช่น ผลิตภัณฑ์เกษตรกรรม หัตถกรรม สมุนไพร

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย” ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๒๐ มกราคม พ.ศ. ๒๕๕๕ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.

ควันหลง (๑๐ กุมภาพันธ์ ๒๕๕๕)

ควันหลง

          ควันหลง เป็นสำนวนใช้กล่าวถึงเรื่องราวหรือเหตุการณ์ที่เคยเกิดขึ้นและผ่านไปแล้ว แต่ยังมีผลที่เกี่ยวเนื่องกับสิ่งนั้นหลงเหลืออยู่ เช่น หลังเหตุการณ์น้ำท่วมใหญ่ผ่านไป ๒ เดือน บางที่ก็ยังมีควันหลง ข้าวสารอาหารแห้งและน้ำดื่มขาดตลาดอยู่. ควันหลงจากงานขึ้นปีใหม่ พวกเราเลยต้องกินเค้กกันอยู่หลายอาทิตย์. สำนวน ควันหลง มีที่มาจากพวกนักเลงสูบฝิ่นสูบกัญชาเรียกควันที่หลงเหลืออยู่ในกล้องสูบฝิ่นหรือบ้องกัญชา คนที่ไม่เคยสูบเมื่อเห็นก็อยากทดลองสูบหรือลองดูดเล่นเพราะเห็นเป็นกล้องเปล่า ๆ แต่กลายเป็นดูดเอาควันหลงของฝิ่นหรือกัญชาเข้าไปเต็มปอด ทำให้สำลักและมึนเมาทันที. หรือมาจากคนที่ไม่มีเงินสูบฝิ่น มาอาศัยสูบควันที่ยังหลงเหลืออยู่ในบ้องหรือในกล้องของผู้ที่สูบไปแล้ว

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย” ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๑๐ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๕๕ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.

หญ้าแฝก (๙ มกราคม ๒๕๕๕)

หญ้าแฝก

          พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวมีพระราชดำรัสเรื่องการปลูกหญ้าแฝกเพื่อป้องกันการพังทลายของดิน เมื่อวันที่ ๒๒ มิถุนายน ๒๕๓๔ หน่วยงานต่าง ๆ ได้สนองพระราชดำรัสตั้งแต่นั้นอย่างกว้างขวาง หญ้าแฝกจึงกลายเป็นพืชที่รู้จักในบทบาทของพืชที่อนุรักษ์ดินและน้ำ

          หญ้าแฝกหรือแฝก มีถิ่นกำเนิดที่ประเทศอินเดีย และพบทั่วไปในประเทศเมืองร้อน ประเทศไทยมี ๒ ชนิด คือ แฝกดอน และ แฝกลุ่มหรือแฝกหอม ทั้ง ๒ ชนิดแตกกอเป็นพุ่มสูงเต็มที่ประมาณ ๑.๕ เมตร ใบแคบปลายแหลม รากเป็นฝอยสานกันแน่นหยั่งลึกลงไปตามแนวดินได้ ๒-๔ เมตร ทำให้ยึดดินได้มั่นคงและดินโปร่ง ระบายน้ำได้ดี จึงใช้ประโยชน์ในการอนุรักษ์ดินและน้ำ จากการศึกษาวิจัยยังพบว่า แฝกเติบโตได้ทั้งในดินเค็ม ดินกรด ดินด่างจัด ดินที่ปนเปื้อนมลพิษจากโลหะหนัก ทั้งยังมีศักยภาพดูดซับมลพิษจากดินด้วย

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย” ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๙ มกราคม พ.ศ. ๒๕๕๕ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.

 

มูลนิธิชัยพัฒนา (๒) (๘ ธันวาคม ๒๕๕๔)

มูลนิธิชัยพัฒนา (๒)

          มูลนิธิชัยพัฒนาได้ดำเนินการเพื่อพัฒนาสังคมไทยหลายด้าน เช่น ด้านการฟื้นฟูปรับปรุงสภาพแวดล้อมและอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวได้ทรงคิดค้นและออกแบบเครื่องบำบัดน้ำเสีย “กังหันน้ำชัยพัฒนา” และได้ดำเนินการติดตั้งให้สถานที่หลายแห่งที่ร้องขอมา.  ด้านการส่งเสริมอนุรักษ์ดินและป้องกันการชะล้างพังทลายของดิน ได้มีการพัฒนาและรณรงค์การใช้หญ้าแฝกเพื่อป้องกันไม่ให้ฝนชะล้างดินที่อุดมสมบูรณ์ไปที่อื่นและเกิดดินพังทลาย. นอกจากนี้ยังมีโครงการและกิจกรรมอื่น ๆ อีก เช่นโครงการจัดสร้างโรงงานสกัดน้ำมันพืชและผลิตไบโอดีเซลครบวงจร การเปิดศูนย์ช่วยเหลือฟื้นฟูผู้ประสบภัยน้ำท่วม ๕ ศูนย์ ซึ่งมีโรงครัวจัดอาหารกล่องแจกจ่ายให้ชาวบ้านที่ติดอยู่ในพื้นที่น้ำท่วม พร้อมจัดแพทย์อาสาไปช่วยผู้เจ็บป่วย และการสำรวจพื้นที่น้ำท่วมเพื่อหาแนวทางฟื้นฟูชีวิตความเป็นอยู่ของผู้ประสบภัยหลังน้ำท่วม

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย” ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๘ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๔ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.