เหมยขาบ (๑ มีนาคม ๒๕๕๕)

เหมยขาบ

          เหมยขาบ เป็นภาษาไทยถิ่นเหนือเรียกละอองน้ำค้างที่กลายเป็นน้ำแข็งแผ่นบาง ๆ เกาะอยู่บนใบไม้ใบหญ้าในเวลาที่อากาศหนาวจัด ว่า น้ำค้างแข็ง. คำว่า เหมยขาบ ประกอบด้วยคำว่า เหมย ซึ่งแปลว่า น้ำค้าง กับคำว่า ขาบ แปลว่า ชิ้นเล็ก ๆ. เหมยขาบ คือน้ำค้างแข็งแผ่นบาง ๆ. ภาษาไทยถิ่นเหนือเรียกไอน้ำที่แข็งตัวเพราะความเย็นจัดว่า เหมยแขง. แต่ถ้าน้ำค้างที่ลงจัดจนเหมือนละอองฝน จะเรียกว่า เหมยช้าง (อ่านว่า เหฺมย-จ๊าง) คือน้ำค้างที่ลงหนักมากแข็งเป็นแผ่นใหญ่

          เหมยขาบ ในภาษาถิ่นพายัพและภาษาถิ่นอีสานบางถิ่นเรียกว่า แม่คระนิ้ง (อ่านว่า แม่-คะ-นิ้ง)

          การใช้คำภาษาถิ่นเป็นการรักษาภาษาแท้ของท้องถิ่นซึ่งเป็นสมบัติของชาติโดยส่วนรวมด้วย จึงเป็นสิ่งที่ควรส่งเสริม แต่ในการเสนอข่าวซึ่งต้องสื่อไปทั่วประเทศให้คนเข้าใจตรงกัน ควรมีคำแปลหรือคำอธิบายประกอบด้วย เนื่องจากคนไทยแต่ละคนมีประสบการณ์ต่างกัน

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย” ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๑ มีนาคม พ.ศ. ๒๕๕๕ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.

 

ถนนราชดำเนิน (๒๒ มีนาคม ๒๕๕๕)

ถนนราชดำเนิน

          ถนนราชดำเนินเป็นถนนที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าฯ ให้สร้างขึ้นใน พ.ศ. ๒๔๔๒ เป็นทางเสด็จพระราชดำเนินระหว่างพระบรมมหาราชวังกับพระราชวังดุสิต เป็นถนนที่สร้างเพื่อความสง่างามของบ้านเมือง และเพื่อให้ประชาชนได้เดินเที่ยวพักผ่อนด้วย จึงมีพระราชประสงค์ให้สร้างถนนราชดำเนินให้กว้างที่สุด และให้ ๒ ฟากถนนเป็นที่ตั้งวังและสถานที่ราชการใหญ่ ๆ มิให้สร้างตึกแถวหรือร้านเล็ก ๆ ซึ่งจะทำให้เป็นย่านขายของที่มีสภาพรกรุงรัง.

          ถนนราชดำเนินมี ๓ ตอน คือ ถนนราชดำเนินใน ถนนราชดำเนินกลาง และถนนราชดำเนินนอก. ถนนราชดำเนินในเริ่มตั้งแต่พระบรมมหาราชวังไปจนถึงสะพานผ่านพิภพลีลา. ถนนราชดำเนินกลางเริ่มตั้งแต่สะพานผ่านพิภพลีลาไปจนถึงสะพานผ่านฟ้าลีลาศ. ถนนราชดำเนินนอกเริ่มตั้งแต่สะพานผ่านฟ้าลีลาศถึงลานพระราชวังดุสิตซึ่งเป็นที่ประดิษฐานพระบรมรูปทรงม้า. ถนนราชดำเนินเป็นถนนที่เดินสายไฟฟ้าและสายโทรศัพท์ใต้ดิน ทำให้สวยงามสะอาดตาไม่รกรุงรัง

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย” ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๒๒ มีนาคม พ.ศ. ๒๕๕๕ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.

ประกันภัย (๑๙ กุมภาพันธ์ ๒๕๕๕)

ประกันภัย

          คำว่า ประกันภัย ประกอบด้วยคำว่า ประกัน กับ ภัย. 

          ประกัน หมายถึง รับรองว่าจะรับผิดชอบในความเสียหายที่เกิดขึ้น.  ภัย แปลว่า อันตราย.  ประกันภัย หมายถึง รับรองว่าจะจ่ายเงินให้แก่บุคคลหรือกลุ่มบุคคลที่ทำประกัน เมื่อบุคคลหรือกลุ่มบุคคลนั้นได้รับอันตรายหรือความเสียหายตามที่ได้ประกันไว้ในกรมธรรม์  โดยที่ผู้เอาประกันภัยจะต้องเสียเบี้ยประกันภัยให้แก่บริษัทประกันภัยตามที่ได้ตกลงกันไว้ในกรมธรรม์.  การประกันภัยแบ่งเป็น ๒ ประเภทใหญ่ ๆ ได้แก่ การประกันชีวิต และ การประกันวินาศภัย.  การประกันชีวิต หมายถึง การรับรองความเสียหายที่เกิดแก่บุคคล รวมทั้งการเจ็บไข้ได้ป่วยและอุบัติเหตุ.  การประกันวินาศภัย หมายถึง การรับรองว่าจะจ่ายเงินชดใช้ในกรณีสิ่งของได้รับความเสียหาย เช่น การประกันอัคคีภัย  การประกันอุทกภัยการประกันภัยรถยนต์  การประกันทางทะเล

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย” ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๑๙ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๕๕ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.

ดินถนัน (๑๒ เมษายน ๒๕๕๕)

ดินถนัน

          ดินถนัน คือ ดินชนิดหนึ่งซึ่งเชื่อว่าเป็นยารักษาโรคและเป็นยาอายุวัฒนะ ในเรื่องพระอภัยมณี นางละเวงมีรูปร่างหน้าตางดงามอยู่เสมอเพราะกินดินถนัน.   กำเนิดของดินถนันนั้น สุนทรภู่เขียนไว้ในเรื่องพระอภัยมณีว่า ดินถนันมีลักษณะเหมือนน้ำเต้าสีทองเหลืองอร่าม มีรสโอชายิ่งกว่าสิ่งใด ๆ อารักษ์เข้ามาบอกนางละเวงว่า ดินถนันเกิดขึ้นเองจากดิน เมื่อเกิดขึ้นจะมีเสียงดัง เป็นดินที่มีกลิ่นหอม ใช้เป็นยารักษาโรคและเป็นยาอายุวัฒนะ ทำให้ผิวพรรณงดงาม

          นอกจากจะเรียกว่า ดินถนัน แล้ว สุนทรภู่ยังเรียกว่า ถันสุธา และ นมพระธรณี ด้วย

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย” ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๑๒ เมษายน พ.ศ. ๒๕๕๕ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.

ตรุษจีน-เฟื่องฟ้า (๒๙ กุมภาพันธ์ ๒๕๕๕)

ตรุษจีน-เฟื่องฟ้า

          ตรุษจีน เป็นชื่อไม้ประดับประเภทไม้พุ่มรอเลื้อยชนิดหนึ่ง ลำต้นมีหนาม กลีบดอกมีสีแดงอมชมพูเหมือนสีของแพรที่ชาวจีนนิยมใช้ประดับบ้านเรือนและตัดเป็นเสื้อผ้าสวมใส่ในเทศกาลตรุษจีน นักวิทยาศาสตร์เรียกกลีบดอกนี้ว่าใบประดับ. ต้นไม้ที่มีลักษณะคล้ายกับต้นตรุษจีนนี้ คือต้นเฟื่องฟ้าซึ่งเป็นไม้ประดับวงศ์เดียวกัน แต่กลีบดอกของต้นเฟื่องฟ้ามีหลายสี เช่น สีแดง สีเหลือง สีชมพู สีขาว สีเหลือบ คนไทยส่วนใหญ่เรียกต้นไม้ ๒ ชนิดนี้ปนกัน

          ต้นตรุษจีนออกดอกปีละครั้ง ราวเดือนมกราคมถึงเดือนกุมภาพันธ์ซึ่งตรงกับเทศกาลตรุษจีน คนไทยจึงเรียกต้นไม้ชนิดนี้ว่าต้นตรุษจีน ส่วนต้นไม้วงศ์เดียวกันกับต้นตรุษจีนได้ชื่อว่าเฟื่องฟ้าเพราะเมื่อแรกนำเข้ามาปลูกในประเทศไทย คนไทยสังเกตเห็นว่าต้นไม้ชนิดนี้ออกดอกสลับสีชมพูขาวดาษไปตามกิ่งที่ทอดยาวทับทาบไปกับเส้นขอบฟ้าคล้ายกับสายห้อยเชื่อมโยงซึ่งเรียกว่า “เฟื่อง” ประดับอยู่กับขอบฟ้า จึงได้เรียกว่า เฟื่องฟ้า

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย” ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๒๙ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๕๕ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.

 

ถนนราชดำริ (๒๑ มีนาคม ๒๕๕๕)

ถนนราชดำริ

          ถนนราชดำริเป็นถนนที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวมีพระราชดำริให้สร้างขึ้นใน พ.ศ. ๒๔๔๕ และพระราชทานนามว่า “ถนนราชดำริห์”  โดยทรงคาดว่าในอนาคต เมื่อธุรกิจก้าวหน้าขึ้น ประชาชนมากขึ้นและนิยมเดินทางด้วยถนนมากขึ้น ก็ต้องการถนนที่กว้างขึ้น ดังนั้นถนนที่จะตัดขึ้นใหม่นั้นควรจะได้วินิจฉัยเสียก่อนว่าจะเป็นถนนขนาดใด แล้วให้ปักเขตถนนไว้และห้ามมิให้ปลูกสร้างตึกเรือนที่ถาวรลงในเขตถนนที่กำหนดไว้ เพื่อเป็นการเตรียมการไว้แต่แรก เจ้าหน้าที่จะได้ไม่ลำบากในการรื้อถอนเมื่อต้องการจะขยายถนน. นอกจากนั้น พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวยังมีพระราชกระแสให้ปลูกต้นไม้ เพื่อให้รากของต้นไม้ยึดขอบถนนไว้ด้วย. ถนนราชดำริเป็นถนนที่ตั้งต้นที่แยกศาลาแดง ถนนพระรามที่ ๔ ไปจนถึงสะพานเฉลิมโลก ๕๕ ตรงที่เรียกว่าประตูน้ำ

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย” ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๒๑ มีนาคม พ.ศ. ๒๕๕๕ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.

 

ประกันคุณภาพ (๑๘ กุมภาพันธ์ ๒๕๕๕)

ประกันคุณภาพ

          คำว่า ประกันคุณภาพ หรือที่ใช้กันอย่างเป็นทางการว่า การประกันคุณภาพ.  ตรงกับคำในภาษาอังกฤษว่า quality assurance  หมายถึง กระบวนการปฏิบัติ ควบคุม ตรวจสอบ และประเมินการดำเนินงานของหน่วยงานเพื่อให้แน่ใจว่ามีคุณภาพตามเกณฑ์ที่กำหนดไว้.  หน่วยงานที่ผ่านการประเมินคุณภาพตามเกณฑ์มาตรฐานของผู้ประเมิน จะเป็นที่ยอมรับ และเป็นตัวอย่างแก่หน่วยงานอื่นในด้านการดำเนินงาน  เช่นหน่วยงานที่ผ่านการประเมินของไอเอสโอ  ถือว่ามีระบบบริหารงานตรงตามมาตรฐานสากล  ในประเทศไทยการประกันคุณภาพส่วนใหญ่นำมาใช้ในวงการศึกษา  ซึ่งหมายถึง กิจกรรมหรือแนวปฏิบัติที่จำเป็นต้องดำเนินการเพื่อประกันว่า สถาบันการศึกษามีการรักษาและส่งเสริมเพิ่มพูนคุณภาพอยู่ตลอดเวลา เพื่อให้มั่นใจได้ว่า ผลผลิตของการศึกษาจะมีคุณภาพตามคุณลักษณะที่พึงประสงค์

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย” ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๑๘ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๕๕ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.

อัญชัน (๑๑ เมษายน ๒๕๕๕)

อัญชัน

          อัญชัน เป็นชื่อต้นไม้ไทย ๓ ชนิด ชนิดหนึ่งเป็นไม้ยืนต้นซึ่งคือ ต้นพะยูง ไม่ใคร่เป็นที่รู้จักกัน อีกชนิดหนึ่งคือ อัญชันป่า หรือเรียกเป็นอีกชื่อหนึ่งว่า หนอนตายหยาก เป็นไม้ล้มลุกมีดอกสีขาว. อัญชัน ชนิดที่คุ้นเคยกันมากกว่า เป็นไม้เถาดอกขนาดประมาณ ๑ เซนติเมตร รูปทรงดอกเป็นกรวยตื้น ๆ ปากผาย ส่วนใหญ่ของตัวดอกเป็นสีครามแก่ บางส่วนเป็นสีม่วงอ่อน ตรงกลางมีสีขาวแซม ผู้ใหญ่นิยมใช้ยางดอกอัญชันทาที่แนวคิ้วเด็กเล็ก ๆ เชื่อกันว่าจะช่วยให้คิ้วดกดำเป็นเส้นตามแนวที่ทาไว้. นอกจากนั้นยังนิยมนำดอกอัญชันมาคั้นเอาน้ำแล้วทำเป็นสีผสมอาหาร 

          เนื่องจากดอกอัญชันมีสีครามแก่อมม่วง สีที่คล้ายสีดอกไม้ชนิดนี้จึงเรียกว่า สีดอกอัญชันหรือสีม่วงดอกอัญชัน แม้ว่าในปัจจุบันจะมีการผสมเกสรทำให้ดอกอัญชันมีหลายสี เช่น ขาว ชมพู ฟ้า แต่ชื่อสีที่เรียกว่า สีดอกอัญชัน ก็ยังคงเป็นสีครามแก่อมม่วงเช่นเดิม

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย” ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๑๑ เมษายน พ.ศ. ๒๕๕๕ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.