แทงศาสตรา (๒๔ เมษายน ๒๕๕๖)

แทงศาสตรา

          แทงศาสตราเป็นคำเรียกการดูโชคชะตาโดยอาศัยตำราศาสตรา  หมอศาสตราจะจุดธูปเทียนกราบไหว้สิ่งศักดิ์สิทธิ์ และตั้งจิตอธิษฐานให้ศาสตราช่วยชี้โชคชะตาตามวิบากกรรมของผู้ที่ต้องการทราบ แล้วให้ผู้นั้นกราบศาสตรา  แล้วใช้ไม้ปลายแหลมแบนยาวประมาณ ๑ ฟุตแทงสอดเข้าไปในตำราศาสตรา แทงถูกหน้าไหนหมอศาสตราเจ้าของตำราก็จะเปิดหน้านั้นอ่านคำทำนายให้ฟัง

          การแทงศาสตราปรากฏในบทละครครั้งกรุงเก่า เรื่องนางมโนห์ราและสังข์ทอง ฉบับหอสมุดแห่งชาติในตอนที่พระมารดาของนางมโนห์ราฝันร้าย โหรทำนายว่านางมโนห์รามีเคราะห์ พระมารดาจึงให้โหรตรวจชะตานางมโนห์รา โหรจึงให้นางแทงศาสตรา ดังความว่า

                    เชิญเจ้าเชิญแม่มา                        แลมาแทงเอาศาสตรา
                    แทงให้มันถ้วนถึงสามครา     ให้แม่นให้แท้แก่หัวใจ”

          ศาสตราและการแทงศาสตรา สะท้อนให้เห็นภูมิปัญญาของชาวใต้ที่ผสมผสานความรู้ทางโหราศาสตร์และวรรณคดีได้อย่างลงตัว

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย”  ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๒๔ เมษายน พ.ศ. ๒๕๕๖ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.

 

นางสงกรานต์ (๑๓ เมษายน ๒๕๕๖) (ออกอากาศซ้ำ)

นางสงกรานต์

          นางสงกรานต์เป็นคำเรียกธิดาของท้าวกบิลพรหมซึ่งมีทั้งหมด ๗ คน ประจำวันทั้ง ๗. นางสงกรานต์แต่ละคนมีดอกไม้ เครื่องประดับ อาหาร อาวุธ และยืน นั่ง หรือนอนมาบนหลังสัตว์พาหนะต่าง ๆ กัน.

          ปี ๒๕๕๑ วันสงกรานต์ตรงกับวันอาทิตย์ นางสงกรานต์ชื่อนางทุงษะ (อ่านว่า ทุง-สะ) มีดอกไม้คือดอกทับทิม เครื่องประดับคือปัทมราค (อ่านว่า ปัด-ทะ-มะ-ราก) ได้แก่ ทับทิม. อาหารคืออุทุมพร ได้แก่ มะเดื่อ. อาวุธคือ จักร สังข์. พาหนะเป็นครุฑ

          ประชาชนมักสนใจว่านางสงกรานต์มีอาหารและพาหนะเป็นอะไร โดยเชื่อว่าจะช่วยในการทำนายทายทักความเป็นไปของบ้านเมืองในปีนั้น

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย”  ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๑๓ เมษายน พ.ศ. ๒๕๕๖ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.

กำมะลอ (๘ กุมภาพันธ์ ๒๕๕๖)

กำมะลอ

          กำมะลอ เป็นคำนามใช้เรียกของลงรักแบบญี่ปุ่นและจีน เช่นหีบ โอ กระบะ ว่า เครื่องกํามะลอ หรือใช้เรียกกลดที่ทําด้วยผ้าขาวหรือแพรขาวเขียนลายทอง ใช้กับเจ้านายหรือพระพุทธรูปว่า กลดกํามะลอ นอกจากนั้นยังใช้เรียกลายที่เขียนบนเครื่องกํามะลอเป็นลายสี ลายทอง หรือ ลายทองแทรกสี หรือเขียนบนผ้าขาวหรือแพรขาวว่า ลายกํามะลอ หรือใช้เรียกการดัดไม้แบบหนึ่งที่ดัดส่วนยอดให้วกวนชี้ลงล่างดูไม่เหมือนต้นไม้จริง ว่า  ไม้กํามะลอ และใช้เป็นคำขยาย เรียกของทําเทียมหรือของเล็กน้อยที่ทําหยาบ ๆ ไม่ทนทานว่า ของกํามะลอ. ปัจจุบัน กำมะลอ ใช้เป็นคำขยายหมายถึง ไม่จริง ไม่แท้ เช่น เศรษฐีกำมะลอ องค์หญิงกำมะลอ  สามีกำมะลอ.

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย”  ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๘ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๕๖ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.

เซียมซี (๒ เมษายน ๒๕๕๖)

เซียมซี

          เซียมซี เป็นคำภาษาจีน. เซียม แปลว่า แผ่นกระดาษที่มีขนาดเล็กและยาว. ซี หมายถึง บทกลอน. คำว่า เซียมซี ใช้เรียกใบทำนายโชคชะตาตามศาลเจ้าหรือวัด เขียนเป็นคำกลอน มีตัวเลขกำกับ

          ผู้ที่ต้องการคำทำนายจะอธิษฐานขอทราบความเป็นไปล่วงหน้าเกี่ยวกับเรื่องต่าง ๆ จากนั้นผู้เสี่ยงต้องพยายามเขย่ากระบอกให้ติ้วหรือซี่ไม้ไผ่เล็ก ๆ ที่มีตัวเลขกำกับอยู่ให้กระเด็นหลุดออกมาจากกระบอก ๑ อัน เมื่อดูหมายเลขบนติ้วว่าได้เลขอะไร แล้วจึงไปหยิบกระดาษแผ่นคำทำนายที่มีเลขตรงกัน  คำทำนายส่วนใหญ่จะเป็นบทกลอน

          ถ้าคำทำนายดีผู้เสี่ยงเซียมซีจะเก็บติดตัวไป แต่ถ้าคำทำนายไม่ดีก็จะทิ้งหรือเก็บไว้ที่วัดหรือศาลเจ้านั้น

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย”  ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๒ เมษายน พ.ศ. ๒๕๕๖ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.

ศาสตรา (๒๓ เมษายน ๒๕๕๖)

ศาสตรา

          ศาสตรา เป็นคำที่มาจากภาษาสันสกฤตว่า ศาสฺตฺร (อ่านว่า สาส-ตฺระ) แปลว่า เครื่องสั่งสอน หมายถึง ตำราวิชาการ.  ในภาษาไทยถิ่นใต้ ศาสตรา เป็นวรรณกรรมประเภทนิทานที่มีเนื้อหาสั่งสอน เช่น วรรณกรรมชาดก วรรณกรรมพื้นบ้าน ต่อมาใช้เรียกวรรณกรรมเสี่ยงทาย ตำราพยากรณ์ชีวิต แต่เดิมทำเป็นสมุด

          ศาสตราที่เป็นคำทำนายแต่ละตอนจะมีภาพประกอบอยู่คู่กับคำทำนายด้วย โดยยกเรื่องราวจากวรรณคดี ชาดก หรือนิทานพื้นบ้านต่าง ๆ เช่น รามเกียรติ์ เวสสันดร พระสุธนมโนห์รา สังข์ทอง ไกรทอง

          ผู้ที่ใช้ตำราศาสตราให้คำทำนาย เรียกว่า หมอศาสตรา เดิมเป็นพราหมณ์ ต่อมามีทั้งพระสงฆ์และฆราวาสชายหญิง

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย”  ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๒๓ เมษายน พ.ศ. ๒๕๕๖ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.

สังกรณีตรีชวา (๑) (๒๒ มีนาคม ๒๕๕๖)

สังกรณีตรีชวา (๑)

          สังกรณี (อ่านว่า สัง-กอ-ระ -นี) และตรีชวา (อ่านว่า ตฺรี-ชะ -วา) เป็นชื่อสมุนไพรในวรรณคดีไทย ปรากฏในเรื่องรามเกียรติ์ตอนพระลักษมณ์ต้องหอกโมกขศักดิ์ของกุมภกรรณสลบไป ไม่มีผู้ใดสามารถดึงหอกวิเศษจากอกของพระลักษมณ์ได้ ชีวิตของพระลักษณ์เหลือเพียงหนึ่งราตรี หากไม่ได้สมุนไพรที่ชื่อสังกรณีกับตรีชวามาบดผสมกับน้ำจากปัญจมหานทีทาพอกที่แผล พระลักษมณ์จะต้องสิ้นชีวิต  ดังในรามเกียรติ์ฉบับรัชกาลที่ ๑ บรรยายไว้ว่า

                    “ขอให้ลูกพระพายเทวัญ             ไปห้ามพระสุริยันบนชั้นฟ้า
                    อย่าเพ่อรีบรถบทจร                    ข้ามยุคุนธรภูผา
                    แล้วให้ไปเก็บตรีชวา                 ทั้งยาชื่อสังกรณี
                    ยังเขาสรรพยาบรรพต                ปรากฏอยู่ยอดคีรีศรี
                    (อ่านว่า สับ-พะ-ยา)
                    กับปัญจมหานที                          สรรพยาทั้งนี้มาให้ทัน
                    แม้นว่าได้บดชโลมลง                  องค์พระอนุชาไม่อาสัญ”

          หนุมานสามารถทำภารกิจสำคัญสำเร็จทันเวลา.  ด้วยอานุภาพของสมุนไพรวิเศษ ทำให้หอกโมกขศักดิ์หลุดจากอกของพระลักษมณ์ และพระลักษมณ์ฟื้นขึ้นมาได้

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย”  ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๒๒ มีนาคม พ.ศ. ๒๕๕๖ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.