หงส์ (๑๑ กันยายน ๒๕๕๖)

หงส์

          หงส์ เป็นนกน้ำขนาดใหญ่ มีลักษณะคล้ายห่านแต่คอยาวกว่าค่อนข้างมาก มักรวมฝูงอยู่ในบึงน้ำ กินพืชน้ำและสัตว์น้ำขนาดเล็กเป็นอาหาร  มีถิ่นกำเนิดในทวีปยุโรป อเมริกาและตอนเหนือของทวีปเอเชีย  มีผู้นำมาเลี้ยงในประเทศไทยบ้าง มีทั้งหงส์ขาว  หงส์ดำ และหงส์คอดำ นิยมเลี้ยงเป็นสัตว์สวยงามในสระน้ำสวนสาธารณะ แต่ถ้ากล่าวถึงหงส์ในนิยายหรือในวรรณคดี หมายถึงนกในตระกูลสูง มีเสียงไพเราะ เป็นพาหนะของพระพรหมและเรียกพระนามของพระพรหมว่า หงสรถ (อ่านว่า หง-สะ-รด) แปลว่า พระผู้มีหงส์เป็นพาหนะ คำว่า หงส์ ใช้เป็นความเปรียบหมายถึงบุคคลที่มีชาติตระกูลสูง และเปรียบบุคคลที่มีชาติตระกูลต่ำกว่าว่าเป็นกา มีสำนวนว่า กาในฝูงหงส์ หมายถึงบุคคลที่มีชาติตระกูลต่ำต้อยอยู่ในท่ามกลางบุคคลที่มีชาติตระกูลสูง  ย่อมเป็นที่รังเกียจ ไม่มีใครอยากคบหา

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย” ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๑๑ กันยายน พ.ศ. ๒๕๕๖ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.

พระเจ้าอชาตศัตรู (๑๐ สิงหาคม ๒๕๕๖)

พระเจ้าอชาตศัตรู

          พระเจ้าอชาตศัตรู  เป็นพระโอรสของพระเจ้าพิม กษัตริย์แคว้นมคธ  ขณะพระมารดาทรงพระครรภ์  มีพระทัยปรารถนาจะเสวยพระโลหิตของพระเจ้าพิมพิสาร  พระองค์จึงใช้พระขรรค์แทงพระชานุ (เข่า) รองพระโลหิตให้พระนางเสวย  โหรได้ทำนายว่าพระโอรสจะทำปิตุฆาต  พระนางจึงพยายามทำลายพระโอรสในครรภ์แต่ไม่สำเร็จด้วยพระเจ้าพิมพิสารห้ามไว้. เมื่อประสูติจึงได้พระนามว่า อชาตศัตรู ซึ่งแปลว่า ไม่ได้เกิดมาเป็นศัตรู. และในที่สุดเจ้าชายอชาตศัตรูก็คบคิดกับพระเทวทัตฆ่าพระราชบิดาเพื่อชิงราชสมบัติ  ภายหลังเมื่อมีพระโอรสก็ทรงสำนึกถึงความรักที่พ่อมีต่อลูก จึงกลับพระทัย ต่อมาทรงอุปถัมภ์บำรุงพระพุทธศาสนา  และได้เป็นอุปถัมภกในการสังคายนา ครั้งที่ ๑

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย”  ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๑๐ สิงหาคม พ.ศ. ๒๕๕๖ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.

พลังงานหมุนเวียน (๓๑ สิงหาคม ๒๕๕๖) (ออกอากาศซ้ำ)

พลังงานหมุนเวียน

          พลังงานหมุนเวียน ตรงกับคำภาษาอังกฤษว่า renewable energy  หมายถึงพลังงานที่มีอยู่หรือเกิดซ้ำ ในสิ่งแวดล้อม ใช้ได้อย่างไม่มีวันหมด  เป็นพลังงานที่ได้จากแหล่งต่าง ๆ ในธรรมชาติ เช่น แสงอาทิตย์  ลม น้ำ และความร้อนใต้พิภพ  พลังงานหมุนเวียนเป็นพลังงานที่สะอาด  ไม่มีผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม  และเป็นพลังงานที่หาง่ายมีอยู่ทั่วไปในท้องถิ่น  พลังงานหมุนเวียนมีข้อดีคือช่วยลดมลพิษเนื่องจากการผลิตไฟฟ้าจากเชื้อเพลิง   ช่วยลดการนำเข้าน้ำมันจากต่างประเทศ  ลดปริมาณก๊าซเรือนกระจกซึ่งทำให้เกิดภาวะโลกร้อน  ส่งเสริมให้ชุมชนหรือเอกชนสามารถผลิตพลังงานเอง  เช่นการผลิตไฟฟ้าจากพลังงานแสงอาทิตย์  พลังงานไฟฟ้าจากน้ำตก  เป็นต้น

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย”  ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๓๑ สิงหาคม พ.ศ. ๒๕๕๖ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.

รู้เห็นเป็นใจ-สมรู้ร่วมคิด (๓๐ กรกฎาคม ๒๕๕๖)

รู้เห็นเป็นใจ-สมรู้ร่วมคิด

          รู้เห็น หมายถึงทั้งรู้และเห็นเหตุการณ์หรือเรื่องใดเรื่องหนึ่งด้วยตนเอง เช่น เขาหายตัวไปโดยไม่มีใครรู้เห็นเลย  เธอต้องไปเป็นพยาน เพราะรู้เห็นเหตุการณ์ปล้นร้านทอง

          เป็นใจ หมายถึงรู้กันหรือสนับสนุนให้ผู้ใดผู้หนึ่งทำสิ่งที่ไม่ดี เช่น  เขาจะปฏิเสธความรับผิดชอบไม่ได้ เพราะเป็นใจให้ลูกน้องทุจริตในโครงการนี้. ใช้เป็นคำซ้อนว่า รู้เห็นเป็นใจ หมายถึงรู้เหตุการณ์และให้ความร่วมมือร่วมใจด้วย เช่น เขาถูกกล่าวหาว่ารู้เห็นเป็นใจกับผู้ต้องหาคดียักยอกเงินของบริษัท

          มีคำที่มีความหมายทำนองเดียวกับ รู้เห็นเป็นใจ คือ สมรู้ร่วมคิด. สมรู้ หมายถึง ร่วมรู้เห็นในการทำผิดทำชั่ว มักใช้ซ้อนกับคำว่า ร่วมคิด ซึ่งหมายถึง ช่วยกันคิด เป็น สมรู้ร่วมคิด หมายถึง ร่วมรู้เห็นและร่วมวางแผนในการทำผิดทำชั่ว เช่น พวกนี้สมรู้ร่วมคิดกันฉ้อราษฎร์บังหลวง  โทษครั้งนี้ของเขาร้ายแรง เพราะไม่ใช่แค่รู้เห็นเป็นใจ แต่เป็นการสมรู้ร่วมคิด

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย”  ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๓๐ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๕๖ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.

ต่อความยาวสาวความยืด (๒๑ กันยายน ๒๕๕๖)

ต่อความยาวสาวความยืด

          ต่อ เป็นคำกริยา มีหลายความหมาย ความหมายหนึ่งหมายถึง เพิ่มให้ยาวหรือขยายออกไป เช่น ต่อเชือก ต่อผม ต่อขนตา. ใช้เป็นคำซ้อนว่า ต่อเติม หมายถึง  ขยายหรือเพิ่มให้มากหรือใหญ่ขึ้น เช่น ต่อเติมข้อความ ต่อเติมบ้าน. เมื่อใช้คำว่า ต่อความยาว หมายถึง พูดต่อหรือตอบโต้ให้เรื่องยืดยาวออกไปโดยไม่สมควร

          สาว เป็นคำกริยา หมายถึง เอามือทั้งสองข้างสลับกันชักหรือดึงสิ่งที่เป็นเส้นยาว ๆ เข้าหาตัว เช่น สาวเชือกว่าว  สาวไหม.  

         การพูดเรื่องราวต่อกันไปยืดยาวโดยไร้ประโยชน์ ใช้เป็นสำนวนว่า ต่อความยาวสาวความยืด เช่น เรื่องการปรับเปลี่ยนตำแหน่งควรจะจบได้แล้ว อย่าได้ต่อความยาวสาวความยืดให้มีเรื่องผิดใจกันอีกเลย

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย” ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๒๑ กันยายน พ.ศ. ๒๕๕๖ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.

ระเบิดเวลา (๑๙ กรกฎาคม ๒๕๕๖)

ระเบิดเวลา

          ระเบิด หมายถึง ประทุแตกออกอย่างแรง เช่น ภูเขาไฟระเบิด ยางรถระเบิด ถังแก๊สระเบิด. หมายถึง ทำให้สิ่งใดสิ่งหนึ่งประทุแตกออกอย่างแรง เช่น ระเบิดภูเขาเพื่อเอาหินไปทำถนน. สิ่งที่ทำให้เกิดการระเบิดมีหลายอย่าง เช่น ลูกระเบิด ทุ่นระเบิด กับระเบิด มักเรียกสั้น ๆ ว่า ระเบิด.

          ถ้าระเบิดนั้นมีอุปกรณ์ที่ตั้งเวลาไว้ให้เกิดระเบิดตามเวลาที่กำหนด เรียกว่า ระเบิดเวลา เช่น ผู้ร้ายแอบวางระเบิดเวลาไว้ตั้งแต่เช้ามืดโดยตั้งเวลาให้เกิดเหตุตอนผู้คนออกมาชุมนุมกัน

          คำว่า ระเบิดเวลา ใช้เป็นคำเปรียบเทียบ หมายถึงพฤติกรรมหรือเหตุการณ์ที่ค่อย ๆ รุนแรงมากขึ้นจนกระทั่งถึงจุดหนึ่งที่เกินจะควบคุมหรือต้านทานได้ จึงเกิดเหตุภัยแรงขึ้น เช่น ปัญหาเรื่องการขึ้นเงินเดือนของพนักงานเป็นระเบิดเวลาที่จะทำให้เกิดการนัดกันหยุดงานทั่วไปหมด  ถ้าท่านไม่แก้ปัญหานี้ให้ถูกจุดการชุมนุมของพนักงานก็จะเป็นเหมือนระเบิดเวลาที่จะทำให้เกิดหายนะได้

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย”  ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๑๙ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๕๖ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.

ครุธรรม (๑๐ กันยายน ๒๕๕๖)

ครุธรรม

          ครุธรรม แปลว่า หน้าที่อันหนัก  เป็นข้อกำหนดที่พระพุทธเจ้าทรงวางให้ภิกษุณีต้องปฏิบัติตามอย่างเคร่งครัดตลอดชีวิต  

          ครุธรรมมี ๘ ประการ ได้แก่ 
          ๑. แม้บวชมานาน ๑๐๐ พรรษาก็ต้องแสดงความเคารพพระภิกษุแม้เป็นพระภิกษุที่เพิ่งบวช 
          ๒. ต้องจำพรรษาในวัดที่มีภิกษุ 
          ๓. ต้องไปถามวันอุโบสถลงปาติโมกข์และรับฟังโอวาทจากภิกษุทุกครึ่งเดือน  
          ๔. อยู่จำพรรษาแล้วต้องปวารณาในสงฆ์สองฝ่าย คือภิกษุและภิกษุณี 
          ๕. เมื่อต้องอาบัติสังฆาทิเสส ต้องปลดเปลื้องอาบัตินั้นในสงฆ์ทั้ง ๒ ฝ่าย
          ๖. ต้องเป็นสิกขมานา คือหญิงที่อายุ ๑๘ ปีขึ้นไปและถือศีล ๖ ข้ออย่างเคร่งครัดนาน ๒ ปี ก่อนขออุปสมบทในสงฆ์สองฝ่าย 
          ๗. ไม่บริภาษด่าว่าภิกษุ 
          ๘. ว่ากล่าวตักเตือนภิกษุไม่ได้ แต่ภิกษุสามารถว่ากล่าวภิกษุณีได้

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย” ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๑๐ กันยายน พ.ศ. ๒๕๕๖ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.