อะไหล่ (๗ มกราคม ๒๕๕๑)

อะไหล่

          อะไหล่ มาจากภาษาเปอร์เซีย ว่า āla (อ่านว่า อา-ละ) หมายถึง อุปกรณ์หรือเครื่องมือ. เมื่อนำเข้ามาใช้ในภาษาไทย อะไหล่ มีความหมายเป็น ๒ นัย

          ความหมายแรกคือ ชิ้นส่วนของเครื่องจักรเครื่องยนต์ที่นำมาเปลี่ยนแทนของเก่า เช่น รถคุณยังซ่อมไม่เสร็จ ฝาหม้อน้ำยังหาอะไหล่ไม่ได้เพราะเป็นฝารุ่นเก่า. คำว่า อะไหล่ ในตัวอย่างนี้มีความหมายใกล้เคียงกับความหมายเดิมในภาษาเปอร์เซีย

          อีกความหมายหนึ่ง อะไหล่ หมายถึง ของสำรองซึ่งเตรียมไว้ใช้ในเวลาจำเป็นหรือในเวลาที่ต้องการ เช่น คุณจะเดินทางไกล อย่าลืมตรวจยางอะไหล่ด้วย.

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย”  ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๗ มกราคม พ.ศ. ๒๕๕๑ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.

ทักษิโณทก (๒๘ มกราคม ๒๕๕๑)

ทักษิโณทก

          ทักษิโณทก (อ่านว่า ทัก-สิ-โน-ทก) เป็นคำที่มาจากภาษาสันสกฤต ทกฺษิณา (อ่านว่า ทัก-สิ-นา) แปลว่า ของทำบุญ กับคำว่า อุทก (อ่านว่า อุ-ทะ-กะ) แปลว่า น้ำ.

          คำว่า ทักษิโณทก เมื่อนำมาใช้ในภาษาไทย มีหลายความหมาย ความหมายที่ ๑ หมายถึง นํ้าที่หลั่งในเวลาทําบุญเพื่ออุทิศผลให้แก่ผู้ตาย. ความหมายที่ ๒ หมายถึง นํ้าที่ใช้เทลงเพื่อแสดงว่าให้ ใช้กับสิ่งของที่ใหญ่โตหรือไม่มีรูปที่จะหยิบยกให้ได้ เช่น วัด ศาลา บุญกุศล เป็นต้น. และความหมายที่ ๓ หมายถึง  นํ้าที่หลั่งลงเป็นการแสดงว่ามอบให้เป็นสิทธิ์ขาด เช่น พระเวสสันดรทรงหลั่งทักษิโณทกเพื่อยกกัณหากับชาลีให้แก่ชูชก.

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย”  ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๒๘ มกราคม พ.ศ. ๒๕๕๑ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.

อุทธรณ์ (๖ มกราคม ๒๕๕๑)

อุทธรณ์

          คำว่า อุทธรณ์ (อ่านว่า อุด-ทอน) เป็นคำมาจากภาษาบาลีสันสกฤตว่า อุทฺธรณ (อ่านว่า อุด-ทะ-ระ-นะ) หมายความว่า การรื้อขึ้น ยกขึ้น ขยายขึ้น. ในภาษาไทยใช้ อุทธรณ์

          อุทธรณ์ เป็นชื่อศาลสำหรับตัดสินความขั้นสูงกว่าศาลชั้นต้น เช่น ศาลชั้นต้นตัดสินให้เขาเป็นฝ่ายแพ้ เขาจึงขอสู้คดีต่อในศาลอุทธรณ์.

          คำว่า อุทธรณ์ อาจจะใช้เป็นกริยา หมายความว่า ขอให้พิจารณาใหม่. ในทางศาล หมายถึง ยื่นคำร้องหรือคำคัดค้านต่อศาลอุทธรณ์. ในเรื่องทั่ว ๆ ไป ก็จะหมายความว่า ร้องขอต่อผู้ที่มีอำนาจในการพิจารณาให้พิจารณาใหม่ เช่น เขาอุทธรณ์ว่า ให้เขาทำงานหนักเกินไป ควรจะให้หยุดพักบ้าง. ลูกทำผิด ลูกก็จะต้องถูกลงโทษ จะมาอุทธรณ์อย่างไร แม่ก็ไม่ใจอ่อนยกโทษให้หรอก.

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย”  ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๕๑ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.

ใจกลาง-กลางใจ (๖ กุมภาพันธ์ ๒๕๕๑)

ใจกลาง-กลางใจ

          คำว่า ใจกลาง แปลว่า ตรงกลาง เช่น บ้านนี้อยู่ใจกลางเมืองจึงมีราคาแพงมาก. เขาอยู่ใจกลางเมือง มีความสะดวกสบายทุกอย่างจึงไม่อยากย้ายไปที่ไหน.

          ใจกลาง หมายถึง ส่วนที่อยู่ตรงกลาง ศูนย์กลาง  ใช้กับส่วนที่สำคัญของสิ่งใด ๆ ก็ได้ เช่น ใจกลางตัว. ใจกลางบ้าน. ใจกลางเมือง. ใจกลางโลก.

          ส่วน กลางใจ แปลว่า กลางของใจ เช่น เขาพูดราวกับมานั่งอยู่กลางใจฉัน.

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย”  ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๕๑ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.