เบญจธรรม (๑๙ มิถุนายน ๒๕๕๑)

เบญจธรรม

          เบญจธรรม คือ ธรรมอันดีงามซึ่งเกื้อกูลแก่การรักษาเบญจศีล มี ๕ ประการ ดังนี้

          ๑. เมตตา คือความรักความปรารถนาให้ผู้อื่นมีความสุข ความเจริญ คู่กับศีลข้อ ๑

          ๒. ทาน คือการแบ่งปัน เอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ คู่กับศีลข้อ ๒

          ๓. กามสังวร (อ่านว่า กาม-มะ-สัง-วอน) คือความพึงพอใจในคู่ครองของตน คู่กับศีลข้อ ๓

          ๔. สัจจะ คือการกล่าวแต่ความจริง คู่กับศีลข้อ ๔

          ๕. สติ คือความรู้สึกตัวว่ากำลังทำอะไรอยู่ ความไม่ประมาท คู่กับศีลข้อ ๕

          ถ้าคนไทยในปัจจุบันประพฤติตนอยู่ในเบญจศีลและเบญจธรรม บ้านเมืองจะร่มเย็นเป็นสันติสุข

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย”  ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๑๙ มิถุนายน  พ.ศ. ๒๕๕๑ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.

นาก-นาค (๑๘ พฤษภาคม ๒๕๕๑)

นาก-นาค

          คำว่าที่ออกเสียงว่า [นาก] มีหลายความหมาย

          นาก ความหมายหนึ่ง หมายถึง สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมชนิดหนึ่ง รูปร่างคล้ายพังพอน ขนเกรียนเป็นมัน มีขา ๔ ขา มีแผ่นพังผืดขึงระหว่างนิ้ว หางแบน ว่ายน้ำได้เก่งพอ ๆ กับปลา จับปลากินเป็นอาหาร. อีกความหมายหนึ่ง หมายถึง โลหะผสม ประกอบด้วยทองคำ เงิน กับทองแดง ทำให้มีสีทองปนแดง. นิยมใช้ทำรูปพรรณต่าง ๆ เช่น เข็มขัดนาก. ตะปิ้งนาก. กำไลนาก.

          ส่วนคำว่า นาค หมายถึง สัตว์ในนิยาย มีลักษณะเป็นงูใหญ่มีหงอน. นอกจากนี้ยังหมายถึงผู้ชายที่โกนผมเตรียมตัวบวชเป็นพระหรือเณรด้วย.

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย”  ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๑๘ พฤษภาคม  พ.ศ. ๒๕๕๑ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.

 

สวิง (๘ มิถุนายน ๒๕๕๑)

สวิง

          คำที่เขียน สวิง ออกเสียงว่า [สะ-หฺวิง]  ก็ได้ [สะ-วิง]  ก็ได้.

          สวิง (อ่านว่า สะ-หฺวิง)  เป็นเครื่องมือที่ใช้ช้อนปลาในแม่น้ำลำคลอง. ถักเป็นร่างแหคล้ายถุง มีขอบทำด้วยไม้ มีหลายขนาด เช่น คนที่อยู่ตามริมคลองมักใช้สวิงช้อนกุ้งช้อนปลามาเป็นอาหาร.

          อีกคำหนึ่ง ออกเสียงว่า [สะ-วิง] เป็นคำที่รับมาจากภาษาอังกฤษ swing แปลว่า เหวี่ยง เช่น นักกอล์ฟฝึกสวิงไม้เพื่อตีลูกกอล์ฟให้ไปได้ไกลและตรงทาง. นักเทนนิสสวิงไม้แร็กเก็ตหวดลูกเต็มแรง. นอกจากนี้ คำว่า สวิง (อ่านว่า สะ-วิง) ยังเป็นชื่อจังหวะเพลงสากลจังหวะหนึ่ง ที่ใช้ในการเต้นรำด้วย.

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย”  ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๘ มิถุนายน  พ.ศ. ๒๕๕๑ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.

ทอด (๗ พฤษภาคม ๒๕๕๑)

ทอด

          ทอด เป็นคำกริยามีหลายความหมาย. ความหมายหนึ่งคือ วางสิ่งใดสิ่งหนึ่งลง สิ่งที่วางนั้นมีลักษณะต่าง ๆ กัน. เช่นถ้าใช้ว่า ทอดกฐิน ทอดผ้าป่า จะหมายความว่า ทำพิธีถวายผ้ากฐินหรือผ้าป่าแก่พระสงฆ์ตามที่มีพุทธบัญญัติให้กระทำได้ ด้วยการนำผ้าจีวรไปถวายโดยไม่เจาะจงพระภิกษุรูปใดรูปหนึ่ง. ผ้าที่ถวายนั้นจึงต้องนำไปทอดลงท่ามกลางสงฆ์หรือที่ใดที่หนึ่งที่ไม่ได้เจาะจง. คำว่า ทอด จึงมีความหมายว่า วางลงโดยไม่เจาะจง.

          ทอด อีกความหมายหนึ่ง เป็นคำสุภาพ หมายถึงวางเครื่องดื่มหรือของกินถวายพระราชวงศ์ เช่นพูดว่า เมื่อสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีประทับพระเก้าอี้แล้ว เจ้าพนักงานทอดเครื่องพระสุธารสถวาย. ในคำราชาศัพท์ คำว่า ทอดพระที่ หรือ ทอดที่ หมายถึงจัดที่นั่งหรือที่นอนถวายแด่พระราชวงศ์ด้วย.

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย”  ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๗ พฤษภาคม  พ.ศ. ๒๕๕๑ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.

 

กลับหน้ามือเป็นหลังมือ (๒๗ พฤษภาคม ๒๕๕๑)

กลับหน้ามือเป็นหลังมือ

          กลับหน้ามือเป็นหลังมือ เป็นสำนวนหมายความว่า กลับเป็นตรงกันข้าม. หน้ามือ คือ ด้านที่เป็นฝ่ามือ ด้านที่มีลายมือ. ส่วน หลังมือ คือส่วนที่อยู่ตรงกันข้าม. กลับหน้ามือเป็นหลังมือ เป็นสำนวนที่มักจะใช้กับการเปลี่ยนพฤติกรรมของคนที่กลับเป็นตรงกันข้ามกับที่เคยเป็นมาแต่เดิม มักจะใช้กับพฤติกรรมจากร้ายมาดี เช่น เด็กที่เดิมเป็นเด็กเกเรและหลงผิดไปเสพยาจนถูกจับไปเข้าโรงเรียนวิวัฒน์พลเมือง เมื่อออกมาแล้วกลับหน้ามือเป็นหลังมือ กลายเป็นเด็กที่ประพฤติตนดี เอาใจใส่การเรียน ไม่ไปมั่วสุมกับใคร ทำให้พ่อแม่สบายใจมาก.

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย”  ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๒๗ พฤษภาคม  พ.ศ. ๒๕๕๑ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.

ฝ่า-ฝ่าฝืน (๑๗ มิถุนายน ๒๕๕๑)

ฝ่า-ฝ่าฝืน

          คำว่า ฝ่า หมายถึงผ่านสิ่งกีดขวาง เช่น เขาขับรถฝ่าไฟแดง. เรือแล่นฝ่าคลื่น. กองทัพตีฝ่าวงล้อมของข้าศึกออกมาได้

          เมื่อใช้คำว่า ฝ่า ซ้อนกับคำว่า ฝืน เป็น ฝ่าฝืน จะหมายถึงทำสิ่งที่ไม่ให้ทำ หรือไม่ทำสิ่งที่กำหนดให้ทำ เช่น เขาถูกลงโทษเพราะฝ่าฝืนข้อบังคับของโรงเรียน. มีกฎของอาคารชุด ห้ามผู้เช่าเลี้ยงสัตว์ แต่เขาฝ่าฝืนจึงต้องย้ายออก.

          ความหมายของคำว่า ฝ่า กับ ฝ่าฝืน ต่างกันมาก เราต้องไม่พูดว่า *ตำรวจจับผู้ขับขี่ที่ฝ่าฝืนไฟแดง แต่ต้องพูดว่า ตำรวจจับผู้ขับขี่ที่ฝ่าไฟแดง.

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย”  ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๑๗ มิถุนายน  พ.ศ. ๒๕๕๑ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.