ศาสตราภิชาน (๑๕ มกราคม ๒๕๕๒)

ศาสตราภิชาน

          คำว่า ศาสตราภิชาน มาจากคำ ศาสฺตฺร (อ่านว่า สาด-ตฺระ) แปลว่า วิชา. กับคำว่า อภิชาน  (อ่านว่า อะ-พิ-ชา-นะ) แปลว่า รู้ยิ่ง. ศาสตราภิชาน แปลว่า ผู้รู้ยิ่งในศาสตร์. ศาสตราภิชานไม่ใช่ตำแหน่งทางวิชาการ เป็นตำแหน่งที่มหาวิทยาลัยตั้งขึ้นเพื่อยกย่องผู้ทรงคุณวุฒิ ที่เชิญมาทำงานในมหาวิทยาลัย เป็นตำแหน่งที่ได้รับเงินสนับสนุนจากภายนอกมหาวิทยาลัย ผู้ได้รับการแต่งตั้งอาจเป็นผู้ช่วยศาสตราจารย์ รองศาสตราจารย์ ศาสตราจารย์ หรือนักวิชาการที่ไม่เคยดำรงตำแหน่งทางวิชาการก็ได้ เช่น จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยได้แต่งตั้ง รศ. ดร.ประพิณ  มโนมัยวิบูลย์ เป็นศาสตราภิชาน สาขาภาษาจีน

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย” ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๑๕ มกราคม พ.ศ. ๒๕๕๒ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.

สารนิพนธ์ (๕ กุมภาพันธ์ ๒๕๕๒)

สารนิพนธ์

          คำว่า สารนิพนธ์ (อ่านว่า สา-ระ-นิ-พน) เป็นคำเรียกรายงานผลการศึกษาค้นคว้าในวิชาการสาขาใดสาขาหนึ่ง ของนักศึกษาระดับปริญญาตรีหรือปริญญาโท เพื่อฝึกฝนให้มีความสามารถในการศึกษาด้วยตนเอง โดยมีอาจารย์ผู้สอนเป็นที่ปรึกษา. วิชาที่เรียนเรียกว่า individual study ในภาษาไทยใช้ว่า การศึกษาเฉพาะบุคคล หรือ การศึกษาเอกเทศ. รายงานผลการศึกษานั้น ต้องเขียนเป็นเอกสารเสนอต่ออาจารย์ผู้สอน

          คำว่า สารนิพนธ์ ประกอบด้วยคำว่า สาร (อ่านว่า สา-ระ) แปลว่า เนื้อความ เรื่องราว ส่วนสำคัญ  กับคำว่า นิพนธ์ แปลว่า แต่งหนังสือ. สารนิพนธ์ เป็นการประมวลความรู้จากผู้อื่น หรือเป็นความรู้ที่ได้ใหม่ หรือเป็นผลการศึกษาเฉพาะประเด็นใดประเด็นหนึ่ง หรือส่วนใดส่วนหนึ่งของวิชา ผลการศึกษาของสารนิพนธ์อาจนำไปใช้เป็นส่วนหนึ่งของวิทยานิพนธ์ได้

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย” ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๕ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๕๒ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.

เลา-เลา ๆ (๔ มกราคม ๒๕๕๑)

เลา-เลา ๆ

          คำว่า เลา มีหลายความหมาย

          ความหมายแรก เลาคือไม้ล้มลุกประเภทหญ้าหรือต้นอ้อ ดอกสีขาวเงิน เป็นมัน  ผมที่หงอกขาวและมีสีดำแซมอยู่บ้าง จึงเปรียบเทียบว่าเป็น “ผมสีดอกเลา“

          ความหมายที่ ๒ เลาคือไม้ลองในหรือกระบอกสำหรับสอดเพลาในดุมเกวียน

          ความหมายที่ ๓ เลาคือลักษณนาม ใช้เรียกเครื่องเป่าที่มีลักษณะยาวตรงและกลมอย่างปี่ และ ขลุ่ยของไทย เช่น ขลุ่ย ๑ เลา. ปี่เลานี้เป่าแล้วมีเสียงเพราะ.

          คำว่า เลา ถ้าเติมไม้ยมก เป็น เลา ๆ หมายความว่า พอเป็นรูปเค้า เช่น นึกได้เลา ๆ ว่าเคยได้ยินเรื่องนี้มาก่อน. เขียนพอเป็นเลา ๆ.

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย”  ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๔ มกราคม พ.ศ. ๒๕๕๒ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.

ศาสตราจารย์คลินิก (๑๔ มกราคม ๒๕๕๒)

ศาสตราจารย์คลินิก

          ศาสตราจารย์คลินิก เป็นตำแหน่งทางวิชาการที่สภามหาวิทยาลัยของแต่ละมหาวิทยาลัยแต่งตั้งบุคคลที่ทำหน้าที่สอนและบริการทางการแพทย์ ทันตแพทย์ และสัตวแพทย์

          ผู้ที่ได้รับแต่งตั้งให้เป็น ศาสตราจารย์คลินิก ต้องมีคุณสมบัติตามที่มหาวิทยาลัยกำหนด เช่น จะต้องมีอายุตั้งแต่ ๕๕ ปีขึ้นไป สอนและให้บริการทางวิชาการเป็นผลดีติดต่อกันมาแล้วไม่น้อยกว่า ๑๐ ปี มีคุณธรรมและประพฤติตามจรรยาบรรณของอาจารย์ มีภาระงานสอนและปฏิบัติการทางคลินิกตามข้อกำหนด มีผลการสอนระดับเชี่ยวชาญ มีเอกสารการสอนหรือสื่อการสอน อย่างน้อย ๑ หัวข้อในระดับดีมาก และงานปฏิบัติการทางคลินิกที่ทำเป็นประจำในมหาวิทยาลัยเป็นผลดีมาก

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย” ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๑๔ มกราคม พ.ศ. ๒๕๕๒ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.

วิทยานิพนธ์ (๔ กุมภาพันธ์ ๒๕๕๒)

วิทยานิพนธ์

          คำว่า วิทยานิพนธ์ ประกอบด้วยคำว่า วิทยา กับ นิพนธ์. คำว่า วิทยา ในที่นี้ใช้หมายถึง วิชาการ คือ ความรู้ที่เป็นศาสตร์ในสาขาใด ๆ ที่มีการศึกษากัน โดยเฉพาะในระดับบัณฑิตศึกษา. คำว่า นิพนธ์ แปลว่า แต่งหนังสือ. คำว่า วิทยานิพนธ์ จึงแปลว่า หนังสือที่แต่งเรื่องทางวิชาการ. ใช้เรียกผลงานของนักศึกษาระดับปริญญาโทหรือเอก ที่เขียนขึ้นเพื่อแสดงความรู้ที่ค้นคว้ามาได้ใหม่ เช่น นักศึกษาระดับปริญญาโทหรือปริญญาเอกต้องศึกษาค้นคว้าความรู้เรื่องใดเรื่องหนึ่งอย่างลึกซึ้ง เมื่อได้ความรู้ใหม่แล้วจึงเสนอเป็นวิทยานิพนธ์เพื่อขอรับปริญญามหาบัณฑิตหรือดุษฎีบัณฑิต

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย” ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๔ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๕๒ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.

ขนทรายเข้าวัด (๓ มกราคม ๒๕๕๒)

ขนทรายเข้าวัด

          ประเพณีขนทรายเข้าวัดในช่วงเทศกาลสงกรานต์เป็นประเพณีที่มีมาแต่โบราณ โดยสมมติว่าบริเวณรอบ ๆ  พระวิหารเป็นเสมือนหนึ่งสีทันดรสมุทร ที่ปูลาดด้วยทรายขาว  ตรงกลางมีเขาพระสุเมรุ คือพระวิหารซึ่งเป็นที่ประทับขององค์พระศาสดาคือพระประธาน

          บางท่านกล่าวว่าการที่คนเดินเข้าไปในวัด เมื่อออกมาอาจมีเศษทรายติดเท้ามาด้วย   จึงต้องขนทรายเข้าวัดด้วยการนำมาก่อเป็นพระเจดีย์ในเทศกาลสงกรานต์เพื่อเป็นการทดแทน บางวัดก็ให้แต่ละคนสร้างเป็นเจดีย์ขนาดเล็กไปทั่วบริเวณวัด  บางวัดก็ให้รวมกันสร้างเป็นเจดีย์ขนาดใหญ่เพียงองค์เดียว ซึ่งก็ถือว่าเป็นกุศโลบายอีกอย่างหนึ่งที่จะให้พระสามารถนำทรายไปใช้ประโยชน์ต่าง ๆ ได้

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย” ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๓ มกราคม พ.ศ. ๒๕๕๒ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.