วิทยานิพนธ์ (๔ กุมภาพันธ์ ๒๕๕๒)

วิทยานิพนธ์

          คำว่า วิทยานิพนธ์ ประกอบด้วยคำว่า วิทยา กับ นิพนธ์. คำว่า วิทยา ในที่นี้ใช้หมายถึง วิชาการ คือ ความรู้ที่เป็นศาสตร์ในสาขาใด ๆ ที่มีการศึกษากัน โดยเฉพาะในระดับบัณฑิตศึกษา. คำว่า นิพนธ์ แปลว่า แต่งหนังสือ. คำว่า วิทยานิพนธ์ จึงแปลว่า หนังสือที่แต่งเรื่องทางวิชาการ. ใช้เรียกผลงานของนักศึกษาระดับปริญญาโทหรือเอก ที่เขียนขึ้นเพื่อแสดงความรู้ที่ค้นคว้ามาได้ใหม่ เช่น นักศึกษาระดับปริญญาโทหรือปริญญาเอกต้องศึกษาค้นคว้าความรู้เรื่องใดเรื่องหนึ่งอย่างลึกซึ้ง เมื่อได้ความรู้ใหม่แล้วจึงเสนอเป็นวิทยานิพนธ์เพื่อขอรับปริญญามหาบัณฑิตหรือดุษฎีบัณฑิต

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย” ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๔ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๕๒ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.

ขนทรายเข้าวัด (๓ มกราคม ๒๕๕๒)

ขนทรายเข้าวัด

          ประเพณีขนทรายเข้าวัดในช่วงเทศกาลสงกรานต์เป็นประเพณีที่มีมาแต่โบราณ โดยสมมติว่าบริเวณรอบ ๆ  พระวิหารเป็นเสมือนหนึ่งสีทันดรสมุทร ที่ปูลาดด้วยทรายขาว  ตรงกลางมีเขาพระสุเมรุ คือพระวิหารซึ่งเป็นที่ประทับขององค์พระศาสดาคือพระประธาน

          บางท่านกล่าวว่าการที่คนเดินเข้าไปในวัด เมื่อออกมาอาจมีเศษทรายติดเท้ามาด้วย   จึงต้องขนทรายเข้าวัดด้วยการนำมาก่อเป็นพระเจดีย์ในเทศกาลสงกรานต์เพื่อเป็นการทดแทน บางวัดก็ให้แต่ละคนสร้างเป็นเจดีย์ขนาดเล็กไปทั่วบริเวณวัด  บางวัดก็ให้รวมกันสร้างเป็นเจดีย์ขนาดใหญ่เพียงองค์เดียว ซึ่งก็ถือว่าเป็นกุศโลบายอีกอย่างหนึ่งที่จะให้พระสามารถนำทรายไปใช้ประโยชน์ต่าง ๆ ได้

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย” ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๓ มกราคม พ.ศ. ๒๕๕๒ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.

ขรม (๒๔ มกราคม ๒๕๕๒)

ขรม

          ขรม (อ่านว่า ขะ-หฺรม) แปลว่า เอ็ดอึง. เป็นคำที่ใช้บอกลักษณะของเสียงที่ดังเอ็ดอึง มักเป็นเสียงหลาย ๆ เสียง และเป็นคำที่ใช้ขยายคำที่เกี่ยวกับเสียง อย่าง เสียงทะเลาะวิวาทที่ดังเอ็ดอึง แต่ฟังไม่ได้ชัดว่าพูดว่าอะไรบ้าง เสียงโต้แย้งกันทุ่มเถียงกัน เสียงด่ากัน หรือเสียงสุนัขเห่า เป็นต้น เช่น เกิดเรื่องอะไรหรือจึงมาเรียกเสียงขรมตกใจกันไปทั้งบ้าน. ชาวบ้านทะเลาะกันเสียงขรม ไม่มีใครฟังใคร. คนแปลกหน้าเข้ามาในบ้าน สุนัขก็เห่าเสียงขรมกลบเสียงพูดที่โต้ตอบกัน.

          คำว่า ขรม ไม่มีรูปสระอะ จึงออกเสียงเป็นอักษรนำ และไม่ใช่อักษรควบ

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย” ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๒๔ มกราคม พ.ศ. ๒๕๕๒ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.

ศาสตราจารย์กิตติคุณ-ศาสตราจารย์เกียรติคุณ (๑๓ มกราคม ๒๕๕๒)

ศาสตราจารย์กิตติคุณ-ศาสตราจารย์เกียรติคุณ

          ศาสตราจารย์กิตติคุณ และ ศาสตราจารย์เกียรติคุณ เป็น ตำแหน่งที่ตั้งผู้ที่เคยดำรงตำแหน่งศาสตราจารย์ของมหาวิทยาลัย ซึ่งมีความรู้ ความสามารถและความชำนาญเป็นพิเศษและเกษียณหรือลาออกไปโดยไม่มีความผิด และได้ทำคุณประโยชน์แก่มหาวิทยาลัยต่อไป. จะได้รับพระมหากรุณาธิคุณโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้เป็นศาสตราจารย์กิตติคุณหรือศาสตราจารย์เกียรติคุณในสาขาวิชาที่ศาสตราจารย์นั้นมีความเชี่ยวชาญเพื่อเป็นเกียรติยศได้

          การเรียกชื่อศาสตราจารย์กิตติคุณหรือศาสตราจารย์เกียรติคุณนั้นขึ้นอยู่กับพระราชบัญญัติของแต่ละมหาวิทยาลัย เช่น จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย เรียกว่า ศาสตราจารย์กิตติคุณ. มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์  มหาวิทยาลัยศิลปากร เรียกว่า ศาสตราจารย์เกียรติคุณ.

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย” ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๑๓ มกราคม พ.ศ. ๒๕๕๒ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.

แกงบวด-บวชชี (๒ มกราคม ๒๕๕๒)

แกงบวด-บวชชี

          แกง เป็นชื่ออาหารประเภทของคาว แต่เมื่อประกอบกับคำว่า บวด เป็นคำว่าแกงบวด เป็นชื่อของหวานที่ใช้เผือก มัน ฟักทอง กล้วยห่าม หรือสาเก ต้มกับน้ำตาลและกะทิ. น้ำตาลที่ใช้คือน้ำตาลมะพร้าว หรือน้ำตาลโตนด (อ่านว่า ตะ-โหฺนด) ก็ได้ จึงทำให้สีออกไปทางน้ำตาล 

          ส่วน บวชชี เป็นแกงบวดอีกชนิดหนึ่ง มักจะใช้กล้วยน้ำว้า กล้วยไข่ ทำ  น้ำตาลที่ใช้ก็เป็นน้ำตาลทราย บางคนอาจจะผสมน้ำตาลมะพร้าวหรือน้ำตาลโตนดบ้างเล็กน้อยก็ได้  น้ำจึงมีลักษณะขาวข้น  คล้ายกับสีเครื่องแต่งกายของแม่ชี   ด้วยเหตุนี้จึงมีผู้ตั้งชื่อให้ใหม่เพื่อความไพเราะว่า “นารีจำศีล”

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย” ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๒ มกราคม พ.ศ. ๒๕๕๒ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.

ขมุกขมัว-ขะมุกขะมอม (๒๓ มกราคม ๒๕๕๒)

ขมุกขมัว-ขะมุกขะมอม

          เวลาเย็นใกล้จะค่ำ ท้องฟ้าเริ่มจะมืดเพราะตะวันตกดินไปแล้ว แต่ยังมีแสงสะท้อนอยู่บ้าง ทำให้มองเห็นสิ่งต่าง ๆ ได้ไม่ชัด. ในภาษาไทยใช้คำอธิบายว่า  อากาศขมุกขมัว  (อ่านว่า ขะ-หฺมุก-ขะ-หฺมัว) ท้องฟ้าขมุกขมัว  เป็นเวลาขมุกขมัวมืดมัวเต็มที.  คำว่า ขมุกขมัว ออกเสียงเป็นอักษรนำทั้ง ๒  พยางค์ ว่า [ขะ-หฺมุก-ขะ-หฺมัว].  มีคำที่มีเสียงคล้ายกัน คือ ขะมุกขะมอม (อ่านว่า ขะ-มุก-ขะ-มอม) หมายความว่า เปรอะเปื้อนมอซอ เลอะเทอะมอมแมม. พยัญชนะต้นในคำว่า ขะมุกขะมอม ไม่ใช่อักษรนำ. เขียน  ขะ  ทั้ง ๒ พยางค์    จึงออกเสียงว่า [ขะ-มุก-ขะ-มอม].  ส่วนพยัญชนะต้นในคำว่า ขมุกขมัว ออกเสียงเป็นอักษรนำ.

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย” ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๒๓ มกราคม พ.ศ. ๒๕๕๒ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.

ศาสตราจารย์กิตติมศักดิ์ (๑๒ มกราคม ๒๕๕๒)

ศาสตราจารย์กิตติมศักดิ์

          ศาสตราจารย์กิตติมศักดิ์ หมายถึงตำแหน่งเกียรติยศที่มหาวิทยาลัยแต่งตั้งบุคคลผู้มีความเชี่ยวชาญและทำประโยชน์อย่างยิ่งให้แก่มหาวิทยาลัยและสังคม เช่น มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีฮาร์บิน ทูลเกล้าทูลกระหม่อมถวายตำแหน่งศาสตราจารย์กิตติมศักดิ์แด่ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ด้วยทรงเชี่ยวชาญศาสตร์หลายสาขา ทรงใช้ความรู้แขนงต่าง ๆ ช่วยพัฒนาประเทศ และทรงมีคุณูปการใหญ่หลวงต่อการเสริมสร้างความสัมพันธ์ระหว่างราชอาณาจักรไทยกับสาธารณรัฐประชาชนจีน

          คำว่า กิตติมศักดิ์ หมายถึง ยกย่องเพื่อเป็นเกียรติยศ ใช้เป็นคำประกอบตำแหน่งต่าง ๆ นอกจาก ศาสตราจารย์กิตติมศักดิ์แล้ว ยังมี  ราชบัณฑิตกิตติมศักดิ์. ที่ปรึกษากิตติมศักดิ์. ดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์. เป็นต้น

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย” ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๑๒ มกราคม พ.ศ. ๒๕๕๒ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.

ตาบอด-ตาบอดตาใส-ตาบอดสี (๑ มกราคม ๒๕๕๒)

ตาบอด-ตาบอดตาใส-ตาบอดสี

          ตาบอด หมายถึง ตาที่มองไม่เห็นและยังหมายถึงตาที่มองเห็นผิดปรกติหรือมองเห็นเลือนรางจนบอกไม่ได้ว่าเห็นอะไรด้วย

          ตาบอดตาใส หมายถึง ตาที่มองไม่เห็น ทั้ง ๆ ที่มีลักษณะเหมือนตาปรกติ เกิดจากหลายสาเหตุ เช่น จากเซลล์รับแสงที่จอตาเสื่อมลงเรื่อย ๆ ค่อย ๆ บอดลง จนบอดสนิท หรือเกิดจากประสาทสมองที่มาจากตาไม่ทำงานเพราะถูกขัดขวางหรือทำลาย หรือเกิดจากสมองใหญ่ส่วนท้ายทอยซึ่งมีหน้าที่แปลผลของการมองเห็นนั้น ไม่ทำงาน

          ตาบอดสี หมายถึง ตามองเห็นสีผิดไปจากสีที่เป็นจริง เนื่องจากเซลล์รับสีในจอตาพิการ หรือเจริญไม่เต็มที่ อาจบอดบางสี เช่น บอดสีเขียวซึ่งมักเกิดพร้อมกับบอดสีแดง หรือบอดสีเหลืองพร้อมกับบอดสีน้ำเงิน หรืออาจบอดหมดทุกสี. เวลาดูสี ตาที่บอดสีจะมองเห็นเป็นสีเทา คนที่ตาบอดสีต้องจดจำหรือใช้ความชำนาญในการบอกว่าสีที่เห็นเป็นสีใด

ที่มา :  บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย”  ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๑ มกราคม พ.ศ. ๒๕๕๒ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.