ข้าวยาคู โดย ศ. ดร.กาญจนา นาคสกุล

ข้าวยาคู

         ข้าวยาคู เป็นคำเรียกของกินอย่างหนึ่ง คำว่า ยาคู  เป็นคำภาษาบาลี แปลว่า ข้าวต้ม. ในภาษาไทยใช้เรียกของกินที่ทำด้วยข้าวอ่อน นำข้าวอ่อนที่ใกล้จะเก็บเกี่ยวได้แล้ว มาตำทั้งรวงให้เมล็ดข้าวแตกออก จะได้น้ำข้าวเป็นน้ำสีขาวขุ่น. เติมน้ำแล้วกรองน้ำข้าวออกจากเปลือกและกาก นำไปตั้งไฟอ่อน ๆ  กวนจนข้าวสุก มีลักษณะเป็นแป้งเปียกนุ่ม ๆ  ใส่น้ำตาลทราย (และอาจปรุงแต่งด้วยเนื้อมะพร้าวอ่อนด้วยก็ได้) กินเป็นขนม. เนื่องจากข้าวยาคูทำด้วยข้าวที่เกี่ยวมาใหม่ ๆ และยังเป็นข้าวที่อ่อนอยู่ จึงมีความอ่อนนุ่มและมีกลิ่นหอม เป็นของกินที่หากินได้ไม่ง่ายนัก.

ผู้เขียน  ศ. ดร.กาญจนา  นาคสกุล  ราชบัณฑิต  ประเภทวรรณศิลป์  สาขาวิชาภาษาไทย สำนักศิลปกรรม

เกาะ โดย ศ. ดร.กาญจนา นาคสกุล

เกาะ

         เกาะ หมายถึง ส่วนของแผ่นดินที่มีน้ำล้อมรอบ อาจอยู่ในทะเล เช่น เกาะภูเก็ต หมู่เกาะสุรินทร์ เกาะลอย  หรืออยู่ในแม่น้ำ เช่น เกาะเกร็ด เกาะต่าง ๆ ในแม่น้ำโขง. 

         พื้นที่มีแม่น้ำและคูคลองล้อมรอบก็เรียกว่า เกาะ เช่น เกาะรัตนโกสินทร์.

         นอกจากนี้ ยังเรียกกองดินที่พูนให้สูงขึ้นกลางถนน หรือพื้นซีเมนต์ที่ก่อขึ้นเป็นเครื่องแบ่งถนนว่า เกาะ ด้วย เช่น กรุงเทพมหานครปลูกต้นไม้ไว้บนเกาะกลางถนน ทำให้ดูงดงาม แต่ถ้าปลูกต้นไม้ใหญ่ใต้ทางก็ไม่เหมาะ. 

         คำว่า เกาะ ปรากฏในสำนวนว่า ปล่อยเกาะ แปลว่า เนรเทศให้ไปอยู่เกาะ และหมายความว่า ไม่มีใครเอาใจใส่ เช่น เขาทำตัวไม่ดี เล่นการพนัน และติดยาเสพติด ทางครอบครัวเขาจึงปล่อยเกาะ ไม่สนใจใยดีเขาอีกต่อไป.

ผู้เขียน  ศ. ดร.กาญจนา  นาคสกุล  ราชบัณฑิต  สำนักศิลปกรรม ราชบัณฑิตยสถาน

เกียร์ โดย ศ. ดร.กาญจนา นาคสกุล

เกียร์

          เกียร์ คือ เฟืองทดกำลังซึ่งส่งต่อไปขับเคลื่อนยานพาหนะหรือเทหวัตถุ. 

          ในการขับยานพาหนะ ผู้ขับจะโยกคันเกียร์เพื่อเลือกชุดเฟืองเกียร์ให้เหมาะกับกำลังการขับเคลื่อนที่ต้องการ. อัตราการทดกำลังของเฟืองเกียร์แต่ละชุดมีความสัมพันธ์กับการส่งต่อกำลังขับเคลื่อน. เมื่อเริ่มออกรถใช้เกียร์ที่ทดกำลังให้มาก คือ เกียร์หนึ่ง หากรถเคลื่อนที่แล้วก็เลือกใช้เกียร์ที่มีอัตราการทดกำลังน้อยลง เช่น เกียร์ ๒ ๓ หรือ ๔ โดยความเร็วจะสูงขึ้นตามลำดับด้วยการเพิ่มพลังเชื้อเพลิงด้วย. รถยนต์บางแบบมีเกียร์ ๕ รถยนต์บางแบบมีเกียร์อัตโนมัติ ซึ่งจะเปลี่ยนชุดเฟืองเกียร์เองตามความเร็วที่รถแล่นไป. 

          คำว่า เกียร์ มาจากคำภาษาอังกฤษว่า gear ในภาษาไทย เขียน ว่า เกียร์ หรือ เกีย ก็ได้.

ผู้เขียน  ศ. ดร.กาญจนา  นาคสกุล  ราชบัณฑิต  สำนักศิลปกรรม ราชบัณฑิตยสถาน

เครื่องหมายวิภัชภาค :- โดย ศ. ดร.กาญจนา นาคสกุล

เครื่องหมายวิภัชภาค :-

          วิภัชภาค (วิ-พัด-ชะ-พาก)  คือ เครื่องหมายซึ่งประกอบด้วยทวิภาค คือจุดสองจุดวางให้จุดหนึ่งอยู่เหนืออีกจุดหนึ่ง ต่อด้วยเครื่องหมายยัติภังค์ คือ ขีดสั้น ๆ ระหว่างสองจุดนั้น.

          วิภัชภาคใช้เขียนต่อท้าย คำว่า ดังนี้  หรือ ดังต่อไปนี้  เพื่อแสดงว่า จะแสดงรายละเอียดของสิ่งที่พูดถึงนั้นเป็นรายการต่อไปตามลำดับ.

          รายการที่แสดงต่อจากเครื่องหมายวิภัชภาคจะขึ้นย่อหน้าใหม่ และจะแสดงไว้ทั้งหมด ไม่ใช่ยกมาเป็นตัวอย่าง.
คำว่า วิภัชภาค ประกอบด้วยคำว่า วิภัช กับคำว่า ภาค. วิภัช เป็นคำที่มาจากภาษาบาลี วิภชฺช แปลว่า แบ่ง. ภาค แปลว่า ส่วน. เมื่อรวมเป็น วิภัชภาค แปลว่า แบ่งส่วน ใช้เป็นชื่อเครื่องหมายที่รวมทวิภาคกับยัติภังค์ เช่น ข้อกำหนดการดำเนินการมีดังต่อไปนี้ :-

ผู้เขียน  ศ. ดร.กาญจนา  นาคสกุล  ราชบัณฑิต  ประเภทวรรณศิลป์  สาขาวิชาภาษาไทย สำนักศิลปกรรม

เขียง โดย ศ. ดร.กาญจนา นาคสกุล

เขียง

          เขียง คือ ท่อนไม้หนา ใช้สำหรับรองสิ่งต่าง ๆ เช่น รองหั่น รองสับ.

          ไม้ที่หั่นเป็นท่อนสั้น ๆ นอกจากจะใช้รองสับรองหั่นแล้ว ยังอาจใช้เป็นที่นั่ง เป็นทางเดิน หรือทำเป็นขั้นบันได ก็ได้ เรียกว่า เขียง หรือ ไม้เขียง เช่นเดียวกัน. 

          สวนหย่อมที่ใช้ไม้เขียงตกแต่งทำเป็นทางเดิน เรียกว่า สวนไม้เขียง.

          ขั้นบันไดที่ทำด้วยไม้เขียงเรียกว่า บันไดเขียง  หรือ บันไดไม้เขียง .

          นอกจากนี้ แท่นที่ใช้ฝึกซ้อมการพายเรือพระราชพิธี ก็เรียกว่า เขียง เช่น ฝีพายเรือพระที่นั่งสุพรรณหงส์และเรือพระที่นั่งอื่น ๆ ฝึกพายบนเขียงคล่องแล้วจึงฝึกพายในเรือจริง .

ผู้เขียน  ศ. ดร.กาญจนา  นาคสกุล  ราชบัณฑิต  ประเภทวรรณศิลป์  สาขาวิชาภาษาไทย สำนักศิลปกรรม

ข้าวเป็นตากบ โดย ศ. ดร.กาญจนา นาคสกุล

ข้าวเป็นตากบ

          คนไทยกินข้าวเป็นอาหารหลัก จึงมีคำที่ใช้บรรยายลักษณะของข้าวหลายคำ เช่น ข้าวที่หุงสุกแล้วเรียกว่า ข้าวสุก.

          ถ้าเป็นข้าวที่หุงได้พอดี เมล็ดร่วนไม่ติดกัน เรียกว่า ข้าวสวย ซึ่งหมายความว่า ข้าวร่วน.

          ถ้าหุงไม่พอดี ดิบเกินไป จะใช้คำอธิบายว่า ข้าวเป็นตากบ คือ ข้าวที่มีไตขาว ๆ คล้ายตาของกบอยู่ข้างในเมล็ดข้าว บางทีเรียกว่า ข้าวท้องเล็น หรือ ข้าวเป็นท้องเล็น.

          ในการหุงข้าว ถ้าใส่น้ำมากเกินไป หรือหุงนานเกินไป ข้าวจะนุ่มมาก เรียกว่า ข้าวเปียก. ถ้าหุงข้าวจนเป็นข้าวเปียกและน้ำข้าวก็ยังเทออกไม่หมด เรียกว่า ข้าวแฉะ.

ผู้เขียน  ศ. ดร.กาญจนา  นาคสกุล  ราชบัณฑิต  ประเภทวรรณศิลป์  สาขาวิชาภาษาไทย สำนักศิลปกรรม