เครื่องหมายอัญประกาศ โดย ศ. ดร.กาญจนา นาคสกุล

เครื่องหมายอัญประกาศ

          อัญประกาศ (อัน-ยะ-ปฺระ-กาด)  คือ เครื่องหมายที่ใช้คร่อมคำหรือข้อความเพื่อแสดงว่าคำหรือข้อความนั้นเป็นคำพูด เป็นคำที่ยกขึ้นมาอ้างอิง หรือเพื่อให้แยกจากข้อความข้างเคียงให้เห็นเป็นพิเศษ เป็นต้น.

          เครื่องหมายนี้ในภาษาอังกฤษเรียกว่า quotation marks. เป็นเครื่องหมายที่ต้องใช้คู่ เปิด กับ ปิด คือ เริ่มด้วย อัญประกาศเปิด ” หน้าข้อความ และจบด้วยอัญประกาศปิด ”  ท้ายข้อความ.

          หากใช้ร่วมกับเครื่องหมายจุลภาค หรือมหัพภาค เครื่องหมายอัญประกาศปิดจะอยู่หลังเครื่องหมายนั้น ๆ เช่น หญิงสาวตอบว่า : “ขอบใจมากที่ช่วยฉันไว้”.

ผู้เขียน  ศ. ดร.กาญจนา  นาคสกุล  ราชบัณฑิต  ประเภทวรรณศิลป์  สาขาวิชาภาษาไทย สำนักศิลปกรรม

เข้ากะทิ โดย ศ. ดร.กาญจนา นาคสกุล

เข้ากะทิ

          เข้ากะทิ แปลว่า มีกะทิเป็นส่วนประกอบด้วย เช่น คนที่มีไขมันในเลือดสูงไม่ควรกินแกงเข้ากะทิ หรือขนมเข้ากะทิ .

          คำว่า เข้า ซึ่งมีความหมายว่า เป็นส่วนประกอบด้วย ปรากฏในคำอีก ๒ คำ คือ คำว่า เข้ายาดำ เข้าพิมเสน เมื่อกล่าวถึงส่วนประกอบของยาแผนโบราณของไทย เช่นบอกว่า ฉันกินยาที่เข้ายาดำไม่ได้จะท้องเสียไม่รู้จักหยุด ยาขนานนี้เข้าพิมเสนมากหน่อยจึงค่อนข้างแพง .

ผู้เขียน  ศ. ดร.กาญจนา  นาคสกุล  ราชบัณฑิต  ประเภทวรรณศิลป์  สาขาวิชาภาษาไทย สำนักศิลปกรรม

กุมภาพันธ์ โดย ศ. ดร.กาญจนา นาคสกุล

กุมภาพันธ์

          คำว่า กุมภาพันธ์ เป็นชื่อเดือนที่ ๒ ตามสุริยคติ. เป็นเดือนที่ดวงอาทิตย์เคลื่อนเข้าสู่ราศีกุมภ์ คือกลุ่มดาวรูปหม้อ.
คำว่า กุมภาพันธ์ มาจากคำว่า กุมฺภ  กับคำว่า อาพนฺธ. 

          กุมภาพันธ์ มีความหมายว่า เกี่ยวเนื่องกับกลุ่มดาวรูปหม้อ. ชื่อเดือนนี้มีคำลงท้ายต่างไปจากเดือนอื่น ๆ ในจำนวน ๑๒ เดือนของไทย เพราะคนไทยมีภูมิปัญญาอันน่ายกย่องที่สามารถหาคำลงท้ายชื่อเดือนให้มีที่สังเกตจำนวนวันในแต่ละเดือนได้เป็นอย่างดี.           

          เดือนที่มีชื่อลงท้ายว่า คม เช่น มกราคม มีนาคม มี ๓๑ วัน เดือนที่มีชื่อลงท้ายด้วยคำว่า ยน เช่น เมษายน กันยายน มี ๓๐ วัน และเดือนกุมภาพันธ์ลงท้ายด้วยคำว่า พันธ์ มี ๒๘ หรือ ๒๙ วัน.

 

ผู้เขียน  ศ. ดร.กาญจนา  นาคสกุล  ราชบัณฑิต  สำนักศิลปกรรม ราชบัณฑิตยสถาน

ขบ โดย ศ. ดร.กาญจนา นาคสกุล

ขบ 

          ขบ มีหลายความหมาย ความหมายหนึ่ง หมายถึงอาการที่สัตว์มีเขี้ยวใช้เขี้ยวกัด เช่น งูเห่ากำลังขบเขียด . เราไม่กล้าเข้าป่าเพราะกลัวเสือขบหัว .

          สำหรับคน ขบ คือการใช้ฟันเน้นเพื่อให้แตก เช่น เขาชอบขบเม็ดแตงโม . น้องขบเห็ดเผาะดังเป๊าะ . เขาขบก้อนน้ำแข็งให้แตก . ขบ ในความหมายนี้อาจใช้เป็นคำซ้อนได้หลายคำ เช่น ขบเคี้ยว ใช้เป็นคำเรียกของกินเล่นด้วยการขบและเคี้ยวไปได้เรื่อย ๆ.

          ขบฉัน หมายความว่า เคี้ยวกิน เป็นกริยาสำหรับพระภิกษุสามเณร ในพระพุทธศาสนา เช่น มีศีลกำหนดห้ามพระภิกษุขบฉันอาหารในยามวิกาล .

          ขบกราม มีความหมายว่า กัดกรามเน้นเข้าหากัน มักเป็นอาการที่แสดงว่า โกรธ เช่น ฉันเห็นเขาขบกรามจนเป็นสัน ก็รู้ว่ากำลังโกรธมาก .

ผู้เขียน  ศ. ดร.กาญจนา  นาคสกุล  ราชบัณฑิต  ประเภทวรรณศิลป์  สาขาวิชาภาษาไทย สำนักศิลปกรรม

เครื่องหมายสัญประกาศ โดย ศ. ดร.กาญจนา นาคสกุล

เครื่องหมายสัญประกาศ

           สัญประกาศ (สัน-ยะ-ประ-กาด)  คือ เส้นที่ขีดไว้ใต้คำหรือข้อความที่ต้องการให้เห็นเด่นชัดหรือต้องการให้ผู้อ่านสังเกตเป็นพิเศษ อย่างใต้หัวข้อเรื่อง ใต้คำหรือข้อความสำคัญ เป็นต้น.

           คำว่า สัญประกาศ มีความหมายว่า บอกให้รู้ด้วยเครื่องหมาย จึงเป็นชื่อที่ไม่ได้ตั้งให้ตรงกับความหมายจริง เป็นเพียงกำหนดให้เป็นชื่อเท่านั้น. เครื่องหมายนี้อาจเรียกว่า ขีดเส้นใต้ ก็ได้.

ผู้เขียน  ศ. ดร.กาญจนา  นาคสกุล  ราชบัณฑิต  ประเภทวรรณศิลป์  สาขาวิชาภาษาไทย สำนักศิลปกรรม

แขม โดย ศ. ดร.กาญจนา นาคสกุล

แขม

          แขม คำที่เขียนด้วยสระ แ- พยัญชนะ ข และ ม ในภาษาไทยออกเสียงว่า แขม ข เป็นพยัญชนะต้น ม เป็นตัวสะกด.
          แขม เป็นชื่อไม้ล้มลุก ชอบขึ้นในที่ชุ่มชื้น หรือตามชายน้ำ ชายเลนซึ่งห่างจากตัวบ้าน. พงแขม คือบริเวณที่มีต้นแขมขึ้นมากมาย จนมีลักษณะเป็นพง.

          หนองน้ำที่มีต้นแขมขึ้นมากเรียกว่า หนองแขม   เป็นชื่ออำเภอหนึ่งทางฝั่งธนบุรี.

          สำนวน ปลายอ้อปลายแขม มีหมายความว่า อยู่ในที่ไกลที่ไหนไม่รู้ ยังอยู่ไกลไม่เป็นตัวเป็นตน.

          คำว่า แขม ถ้าออกเสียงว่า ขะ-แม จะหมายถึง คนเขมร.


ผู้เขียน  ศ. ดร.กาญจนา  นาคสกุล  ราชบัณฑิต  ประเภทวรรณศิลป์  สาขาวิชาภาษาไทย สำนักศิลปกรรม