กะไหล่ โดย ศ. ดร.กาญจนา นาคสกุล

กะไหล่

          กะไหล่ หมายถึง เคลือบภาชนะและของใช้ต่าง ๆ ด้วยทองหรือเงิน ด้วยวิธีการใช้ปรอททา ทำให้ร้อนแล้วจึงปิดแผ่นทองหรือแผ่นเงิน. 

          วิธีทำกะไหล่จะทำให้แผ่นทองแผ่นเงินติดแน่นทนทาน ทำให้ภาชนะหรือของใช้นั้นงดงามมีราคา เช่น พานกะไหล่ทอง โต๊ะกะไหล่ทอง. 

          คำว่า กะไหล่ เป็นคำที่มาจากภาษาเปอร์เซีย ว่า kalayi. 

          ปัจจุบันช่างทำเครื่องใช้ที่เป็นเงินเป็นทองมักใช้วิธีชุบแทนกะไหล่ เพราะทำได้เร็วกว่าถูกกว่า แต่การชุบนั้นทองจะเคลือบผิวบางมาก ผิวทองจึงไม่ติดทนเท่ากะไหล่. คำว่า กะไหล่ บางคนเรียกว่า กาไหล่ หรือ ก้าไหล่ พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.๒๕๔๒ ให้ใช้ว่า กะไหล่ แต่ก็เก็บคำว่า กาไหล่ ไว้ด้วย.

ผู้เขียน  ศ. ดร.กาญจนา  นาคสกุล  ราชบัณฑิต  สำนักศิลปกรรม ราชบัณฑิตยสถาน

กระโจมไฟ โดย ศ. ดร.กาญจนา นาคสกุล

 กระโจมไฟ

          กระโจมไฟ เป็นคำเรียกหอสูงที่ตามไฟฉายกำลังแรงไว้บนยอด ติดตั้งตรงบริเวณที่มีสิ่งที่เป็นอันตรายต่อการเดินเรือ เช่น มีหินโสโครก หรือตรงที่มีที่ตื้นเขินซึ่งเรือต้องแล่นให้ตรงร่องน้ำ. ไฟฉายบนยอดกระโจมไฟนั้นจะฉายหรือกระพริบโดยอัตโนมัติตามรหัสที่เป็นสากล ซึ่งผู้เดินเรือจะเรียนรู้จากแผนที่เดินเรือ เป็นต้นว่า รหัสนั้นเป็นของกระโจมไฟใด แสดงเขตอันตรายอย่างไร และร่องน้ำที่ปลอดภัยอยู่ทางใด. สัญญาณไฟที่ติดตั้งไว้จะเป็นระบบอัตโนมัติซึ่งทำงานได้โดยลำพังตัวเอง เช่น กระโจมไฟเกาะจวง  กระโจมไฟเกาะตอม่อ.

ผู้เขียน  ศ. ดร.กาญจนา  นาคสกุล  ราชบัณฑิต  ประเภทวรรณศิลป์  สาขาวิชาภาษาไทย สำนักศิลปกรรม

กักตุน โดย ศ. ดร.กาญจนา นาคสกุล

กักตุน

          กักตุน ประกอบด้วยคำว่า กัก กับ ตุน. กัก แปลว่า กั้นไว้เก็บไว้ในที่ที่กำหนด ตุน แปลว่า เก็บไว้ก่อนเพื่อประโยชน์ของตน เช่น เขาเอาของว่างมาแจก ฉันไม่หิว แต่ก็ขอตุนไว้ก่อน เผื่อหิวตอนหลังจะได้มีกิน. เขากลัวว่าจะเบิกของได้ไม่ทันใช้จึงตุนไว้หลายอย่าง ทั้งกระดาษอัดสำเนา เครื่องเขียน หมึกพิมพ์ กระดาษไข. 

          เมื่อใช้เป็นคำซ้อนว่า กักตุน ใช้หมายถึง เก็บกักสินค้าบางอย่างไว้เพื่อเก็งกำไร เช่น พ่อค้าบางคนจะกักตุนสินค้าบางชนิดซึ่งคาดว่าจะขาดตลาดไว้จำหน่ายในราคาสูง ทำให้ได้กำไรมากขึ้น. การกักตุนสินค้าเป็นการกระทำที่ไร้มนุษยธรรมและยังผิดกฎหมายอีกด้วย.

ผู้เขียน  ศ. ดร.กาญจนา  นาคสกุล  ราชบัณฑิต  สำนักศิลปกรรม ราชบัณฑิตยสถาน


กัก-กักกัน โดย ศ. ดร.กาญจนา นาคสกุล

กัก-กักกัน

          กัก แปลว่า กำหนดให้อยู่ภายในเขต ไม่ให้ออกนอกเขตที่กำหนด เช่น เขาทำฝายกักน้ำไว้ใช้ในหน้าแล้ง. เขื่อนที่สร้างใหม่นี้กักน้ำไว้ได้หลายล้านลูกบาศก์เมตร. เขาทำผิดกฎจึงถูกลงโทษโดนกักบริเวณ. ตำรวจกักรถไม่ให้ผ่านเข้าไปใกล้บริเวณที่มีอุบัติเหตุ. 

          เมื่อใช้ซ้อนเป็น กักกัน จะมีความหมายว่า กักให้อยู่ในขอบเขตจำกัดเพื่อดำเนินการอย่างใดอย่างหนึ่ง เช่น ทหารนาซีขังพวกยิวไว้ในค่ายกักกัน. 

          สินค้ากักกัน คือ สินค้าที่ต้องควบคุมเพื่อให้ผ่านการตรวจเป็นพิเศษ เช่น พืชพรรณไม้ที่นำมาจากต่างประเทศ ต้องกักไว้ให้เจ้าหน้าที่ตรวจดูให้ละเอียด เพื่อให้แน่ใจว่าจะไม่นำเชื้อโรคจากต่างประเทศเข้ามา.

 

ผู้เขียน  ศ. ดร.กาญจนา  นาคสกุล  ราชบัณฑิต  สำนักศิลปกรรม ราชบัณฑิตยสถาน